اهداف وحدت بخشي

چنانچه گفتيم وحدت اسلامي هدفي است که قرآن بر آن تاکيد دارد و هر مسلماني بايد در پي تحقق آن باشد. اکنون در پي آن هستيم تاروشن کنيم که اين هدف داراي چه مقاصدي است و اگر در گذشته از يکديگر متفرق و پراکنده بوديم، اينک بر اسا س آرمان هايي در صدد تدارک و جبران مافات برآييم و در سايه قرآن واحد و قبله واحد مجتمع شويم، به همين دليل مي توان اهداف وحدت بخشي را در مسائل زير خلاصه کرد:
۱- نخستين هدف براي وحدت بخشي، کاستن تنش ها، اختلافات و از بين بردن کينه ها و پيشگيري ازجنگ ها و کشتارهاي مذهبي است.اين هدف بامشخص کردن مبرم ترين مسائل ديني وتعيين اولويتهاميسر مي گردد.
۲- جلوگيري از گسترش جريانهاي افراطي مذهبي، تشديد تعصب هاي کور و غير منطقي که معمولاً در سايه اختلافات مذهبي شکل مي گيرد و هر چه اين اختلاف ها افزوده مي شود، زمينه رواج غلو، خرافات، افزون مي شود.به جاي تعمق در دين و معنويت، حرکات ظاهري و شعاري افزايش پيدا مي کند و سطح دين از عمق به لايه هاي روبنايي و سطحي تنزل پيدا مي کند، مراسم ورفتارهاي ظاهرگرايانه فراوان مي شود اماازحقيقت دين هيچ خبري نيست، در صورتي که آگاهي از اهميت وحدت و رويکرد به آن، دين منطقي و مستدل و با پشتوانه اعتقاد آگاهانه را فراهم مي سازد.
۳- حفظ هويت اسلامي در جهان با وحدت بخشي به جهان اسلام شکل مي گيرد، حتي هويت شيعي باوحدت بيشترمي گردد، بويژه اگر اين هويت همراه با عمران و آباداني و توسعه اقتصادي و سياسي وسماحت همراه باشد.
۴- تقويت بنيه جامعه اسلامي.عزت و شکوه صدر اسلام هنگامي باز مي گردد که مسلمانان در يک صف قرار گيرند و امکانات و ثروت و قدرت و شکوه آنان رونقي براي اخلاق و معنويت شود.
۵- جلوگيري از تشويش افکار غير مسلمانان و پيشگيري از گريز از دين در جامعه اسلامي.زيرا هرگاه نزاع هاي فرقه اي و مذهبي اوج بگيرد، در داخل جوامع مسلمان سرخوردگي، تنفر و گريز از دين شکل مي گيرد، واسلام به عنوان دين خشونت معرفي مي گردد و طرفداران جنگ تمدنها و آناني که از جنگ هاي صليبي سخن مي گويند، برآمد جنگ هاي مذهبي را ريشه در آموزه هاي ديني اسلام معرفي مي نمايند و اگر مسلمانان در فلسطين و در جاهاي ديگر به حق از خود دفاع مي کنند، به حساب خشونت طلبي اسلام جا مي زنند.
اين است که روشن کردن اهداف وحدت و نشان دادن عوامل موثر بخش، اين فايده را خواهد داشت که روشن کند منظور از وحدت استحاله و از بين بردن مذهبي به نفع مذهبي ديگر نيست، نزاع و اختلاف نکردن وسعه صدر و تحمل ديگران داشتن و کاستن تنش ها و تکفير ها و ايجاد دوستي و محبت در ميان ملل اسلامي است.

نقش اتحاد ملي وانسجام اسلامي در همگرايي جهان اسلام

هرگاه از وحدت و اتحاد و يكي بودن سخن به ميان مي آيد، ذهن به سمت و سوي پيوندها و مشتركاتي سوق داده مي شود كه به واسطه آنها اين وحدت حاصل مي شود. حال كه بر دو راهبرد و دو مقوله اتحاد ملي و انسجام اسلامي تاكيد شده بايد ديد چه اشتراكات و چه پيوندهايي وجود دارند كه اين اتحاد را در عرصه ملي و انسجام و همبستگي را در عرصه كشورهاي اسلامي موجب مي گردند؟ سابقه طرح مسئله همگرايي و وحدت در ادبيات سياسي جهان اسلام، به پيش از يك قرن قبل باز مي گردد. عوامل دروني و بيروني متعددي، علاقمندان به وحدت جهان اسلام را متوجه ضرورت همگرايي كرده است. عواملي نظير دين و فرهنگ مشترك، تجربه مشترك از حضور استعمار در كشورهاي اسلامي، به ويژه پديده صهيونيسم در سرزمين هاي اشغالي فلسطين از زمينه هاي فرهنگي و سياسي همگرايي ميان كشورهاي اسلامي است. از لحاظ موقعيت جغرافيايي و استراتژيك و پتانسيل هاي اقتصادي، كشورهاي اسلامي زمينه همكاري و همگرايي مناسبي با هم دارند. پژوهشگران جهان اسلام در بين عوامل مختلف، مهمترين زمينه اصلي همگرايي كشورهاي اسلامي را اسلام و فرهنگ عميق و پوياي آن دانسته اند. در جهان اسلام، انديشمندان و مصلحان بزرگي در ادوار مختلف، تلاش هاي زيادي را براي همگرايي در دنياي اسلام انجام دادند كه از آن جمله مي توان به سيدجمال الدين، محمد عبده، اقبال لاهوري، و در قرن بيستم به امام خميني اشاره كرد. آنچه مسلم است دنياي امروز نياز مبرم به همگرايي و اتحاد در عرصه هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي، اجتماعي دارد و روند جهاني شدن نيز، ملت هاي دنيا را به سمت همگرايي منطقه اي و جهاني كشانده است، در چنين چرخه اي، بايد جهان اسلام بيشتر از پيش بر همگرايي بين الاسلامي تكيه نمايد. كشورهاي اسلامي يك كل به هم پيوسته هستند از آن جهت كه در رويارويي با جهان جديد، با مسائل كم و بيش مشتركي مواجه مي باشند و نيز از آن جهت كه در پاسخگويي نيز بر نمادها، عوامل و عناصر مشترك برآمده از تمدن و فرهنگ اسلامي تكيه مي كنند. فرهنگ اسلامي در هر يك از مناطق و سرزمين هاي بزرگ جهان اسلام، داراي زمينه ها و مشخصه هاي منطقه مختلف است. راز ماندگاري و جاودانگي آن نيز در همين تمايزهاست. از اين رو، محدودكردن ايده وحدت كشورهاي اسلامي در چارچوب سياسي- اقتصادي به معناي ناديده گرفتن اين پتانسيل و توانايي است. ما مسلمانان در جهان امروز، نيازمند تقويت عوامل و عناصر فرهنگ مشترك خود نيز مي باشيم. ايده نزديكي ميان كشورهاي اسلامي به معناي تجديد يك عرصه فرهنگي مبتني بر گفتگو ميان حوزه هاي مختلف ديني است. اين امر باعث افزايش توانمندي ما در تعامل بيرون از جهان اسلام خواهد شد. پس از جنگ جهاني اول، كشورهاي استعمارگر براي آنكه بتوانند بر منطقه جهان اسلام مسلط باشند، با استفاده از اختلافات قومي و مذهبي، سرزمين هاي اسلامي را به كشورهاي كوچك تجزيه كردند. بدين ترتيب مسلمانان در اين منطقه، درگير يك سري اختلافات ارضي و قومي شدند. دولت هاي استعمارگر غربي با بهره برداري از اين اختلافات، پايه هاي سلطه خود را بر منطقه تحكيم كردند. شرايط حاكم بر جهان امروز از يكسو و وضعيت جهان اسلام از سوي ديگر ايجاب مي كند

وحدت در قرآن (1)

اشاره

گفتگو درباره عوامل و عناصر تشکيل دهنده وحدت، يکي از مبرم ترين نيازهاي جامعه اسلامي است که بايد هم مفهوم از وحدت و هم مراد از عوامل و اهميت و اهداف آن را در قرآن و روايات توضيح داد.بي گمان قرآن کريم در پيش از پنجاه آيه به مسئله وحدت و عواملي که فراهم آورنده اختلاف، پرداخته و راههاي رسيدن به وحدت را نشان داده است.از اين راهها مي توان به رفتار مسالمت آميز با مخالفان، پرهيز ازطرح مسائل اختلاف برانگيز و بي ثمر مذهبي، جلوگيري از تحريک احساسات و توهين به مقدسات، پرهيز از تکفير صاحبان فرقه هاي اسلامي، رعايت حقوق اجتماعي، رعايت اصول اخلاقي، و تعامل علمي ميان دانشمندان و فرهيختگان مسلمان اشاره کرد و تأثير اين عوامل را در تحقق وحدت نشان داد. چنانکه اگر اين اصول از سوي هر يک از عالمان و صاحبان مذاهب رعايت شود، دشمنان اسلام و کساني که آب به آسياب آنها مي ريزند ديگر نمي توانند جنگ و خون ريزي در ميان مسلمانان راه بياندازد و اين گونه جهان اسلام را پراکنده و دسته دسته مانند لشکر شکست خورده سازند تا جايي که بتوانند جهان اسلام را تحقير و به مقدسات و شخصيت پيامبر گرامي و قرآن توهين کنند و کشورهاي مسلمان را در اين گوشه و آن گوشه جهان اشغال و تصاحب کنند.