یک درس از هزاران درس در مکتب صدیقه طاهره زهرای مرضیه سلام الله علیها

الف. وصیت نامه مالی

فاطمه(س) در روزهای پس از رحلت رسول خدا(ص)، در مورد اموال موقوفه و شخصی خویش وصایایی داشت و بسیاری از اموالی را که از رسول خدا(ص) به وی رسیده بود، وقف کرد. نقل شده است: بعد از رحلت رسول خدا(ص)، عباس بن عبدالمطلب نزد دختر پیامبر رفت و از وی خواست تا مقداری از اموال رسول خدا را برای پذیرایی از مهمان ها و مصارف دیگرش به وی بدهد، لکن معلوم شد دختر پیامبر همه آنها را در راه خدا وقف کرده و چیزی باقی نمانده است.

در اینجا دو نمونه از وصایای مالی آن حضرت را ذکر می کنیم.

 1. حیطان سبعه

 حیطان سبعه، باغ های هفت گانه ای بود که اطراف آن دیوار کشیده شده بود. بنا به روایتی، حضرت فاطمه(س) وصیت کرده بود تا این باغ ها وقف امور خیریه شود. ابوبصیر می گوید: خدمت امام باقر(ع) رسیدم. او فرمود:آیا وصیت نامه مادرم فاطمه(س) را دیده ای؟ عرض کردم: نه. سپس درخواست کردم آن را بر من بخواند. امام باقر(ع) زنبیل کوچکی را آوردند و نوشته ای را در مقابلشان نهادند که درباره حیطان سبعه بود. در آن وصیت نامه آمده بود.

ایام فاطمیه و سالروز شهادت حضرت زهرا(سلام الله علیها) یادآور بزرگترین جنایت تاریخ در حق آل الله است؛ ظلم و ستمی که شیون افلاکیان را در آورده و ناله ملائک را در پی داشته. فاجعه ای که دل صاحب الزمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را هماره در اندوه دارد و اشک مبارکش را در جریان. یاد آوری مظلومیت حضرت زهرا ( علیها السلام) موجب تقویت ولایت دوستداران اهل بیت( علیهم السلام) است.حضرت فاطمه ( علیها السلام) در روزهاى آخر زندگى فاطمه (علیها السلام) در روزهاى آخر زندگى، «اسماء بنت عمیس‏» را فراخواند و فرمود: دوست ندارم بر پیکر زن پارچه‏اى بیفکنند و اندام وى زیر آن نمایان باشد.

اسماء پاسخ داد: من چیزى به شما نشان خواهم داد که درحبشه دیدم سپس چند شاخه‏تر خواست، آنها را خم کرد و پارچه‏اى بر روى آن کشید و تابوت گونه ساخت. فاطمه ( علیها السلام) فرمود: چه چیز خوبى است که در آن پیکر زن و مرد قابل تشخیص نیست. اى اسماء! هنگامى که جان دادم تو مرا غسل بده و نگذار کسى نزد جنازه من بیابد . این اولین تابوتى بود که در اسلام ساخته شد و هنگامى که فاطمه ( علیها السلام) آن را دید تبسمى کرد که تنها تبسم او بعد از وفات پدرش رسول خدا (صلى الله علیه و آله) بود. (1)

بیمارى فاطمه ( علیها السلام) روز بروز سخت‏تر مى‏شد، فرزندان زهرا (سلام الله علیها) بخاطر مادرشان بشدت نگران بودند و دل پاک على ( علیه السلام) از اندوه فاطمه (سلام الله علیها) در خون نشسته بود.

از جابر بن عبداللّه انصارى روایت شده است که پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله) پس از پایان نماز عصر در محرابش روبروى مردم نشست ، مردم اطراف حضرت را گرفتند ، در این حال پیرمردى از عرب هاى مهاجر که جامه اى کهنه و مندرس در بر داشت و از شدّت ناتوانى و فرتوتى قدرت روى پا ایستادن نداشت ، وارد شد ، حضرت نسبت به او دلجویى کرده ، وى را مورد تفقد قرار داد و احوالش را پرسید ; پیرمرد گفت : اى رسول خدا ! من گرسنه ام سیرم کنید ، برهنه ام لباسم دهید ، ندار و تهیدستم عنایتى نمایید .

حضرت فرمود : خود من چیزى ندارم که به تو پرداخت کنم اما آن کسى که به سوى خیر دلالت کند مانند کسى است که خود خیر را انجام دهد ، به خانه کسى برو که خدا و پیامبرش را دوست دارد و خدا و پیامبرش نیز او را دوست دارند و او خدا را بر خود ترجیح مى دهد ; برو به خانه فاطمه ! و فرمود : بلال ! این مرد را به خانه فاطمه برسان . پیرمرد بیابانى همراه بلال حرکت کرد ، چون به خانه فاطمه رسید با صداى بلند گفت :

السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا اَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّهِ ، وَمُخْتَلَفَ الْمَلائِکَهِ ، وَمَهْبِطَ جِبْرِئیْلَ الرُّوحِ الاَْمیْنِ بِالتَّنْزیلِ مِنْ عِنْدِ رَبِّ العالمینَ .

درود بر شما اى خاندان نبوت ، و اى محل رفت و آمد فرشتگان و محل فرود جبرئیل امین که قرآن را از پیشگاه پروردگار جهانیان فرود مى آورد .

نامگذارى نوزاد تنها رسمى ديرينه در ميان بشر نيست، از سنتهاى خدايى است كه با آفرينش نخستين آفريده، همراه بوده است. «آدم » و «حوا» اولين نامهاى بشرى است. بعد از آن نيز لازم ترين و مهمترين چيزهايى كه به آدمى آموخته شد اسمهايى چند بود. وعلم آدم الاسماء (پروردگار به آدم اسمهايى آموخت.)پس از آن، بشر براى برقرارى روابط خود هيچ راهى جز نامگذارى اشخاص و اشيا نداشت. چه اينكه گفتگوها و آموختنهايش جز از طريق شناخت نامها ميسر نمى شد.در اين ميان، نامگذارى افراد آدمى از اهميت ويژه اى برخوردار بود و چنين معلوم مى شود كه بعضى اسمها از سوى خداى متعال براى افراد نهاده شده است. از جمله نام فرزند حضرت زكريا7 است كه پيش از تولد، از سوى خداوند، يحيى خوانده شد. فهب لى من لدنك ... سميا (1) [زكريا گفت]: پروردگارا، برايم ياور و جانشينى قرار ده كه از من و آل يعقوب ارث برد و او را مورد رضايت خويش گردان. (خداى متعال به وى فرمود:) تو را به داشتن فرزندى به نام يحيى بشارت مى دهيم كه قبل از او كسى را به اين نام ننهاده بوديم.اين در حالى است كه براى بانو حضرت صديقه طاهره(س) نامها و القابى است كه برخى آسمانى اند و از سوى آفريدگار تعيين شده و بعضى از سوى برگزيدگان الهى.اما نامهاى آسمانى نه (9) اسم است كه در حديث ذيل آمده است.امام جعفر صادق(ع) فرمود: براى فاطمه(س) نزد خداى عز و جل نه اسم است: «فاطمه، صديقه، مباركه، طاهره، زكيه، راضيه، مرضيه، محدثه، زهرا» (2)آنچه اين نامها را براى حضرت فضيلت قرار داده اينكه نامهاى حضرتش حاكى از صفتى والاست كه در وى وجود داشته است و چون نامهاى ديگر افراد نيست كه صاحب نام از معنى نام خود هيچ بهره اى نبرده باشد.ما در ذيل، نامها، لقبها و كنيه هاى آن حضرت را به ترتيب حروف الفبا ياد مى كنيم.

ام الائمه (3)
(مادر امامان):

نجات از شقاوت : تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام از آثار و برکات بسیارى برخوردار است که از جمله‏ى آنها نجات یافتن از شقاوت و بدبختى است.
هر انسانى به تناسب بینش و نگرشى که به جهان هستى وجود پرآشوب خود دارد به دنبال خوشبختى است، و به عبارتى دیگر یکى از مهمترین مسائلى که همه‏ى انسانها را آگاه یا ناآگاه به خود مشغول داشته است به طورى که کارهاى زندگى و برنامه‏هایشان را در جهت وصول به آن پى‏ریزى مى‏کنند، مسئله‏ى رسیدن به سعادت و گریزانى از شقاوت است. منتهى از آنجایى که انسان اختیار دارد، راه خودش را باید آزادانه انتخاب کند. لذا انسان بعد از اینکه راه برایش نمایان شد، گاهى حسن انتخاب به خرج مى‏دهد و سبیل هدایت مى‏پیماید، و گاهى سوء انتخاب به خرج داده و سبیل ضلالت و گمراهى پیش مى‏گیرد. و این مسئله شقاوت و سوء عاقبت مسئله‏اى است که همه‏ى آنان که به خود آمده‏اند، از آن مى‏ترسند و آنها که بصیرت ندارند و در خواب غفلت عمر مى‏گذرانند از آن نیز به غفلت به سر مى‏برند. لذا آن دسته که داراى بصیرت هستند، به لحاظ خوف از شقاوت همیشه دست به دعا و ذکر بلند مى‏کنند و با تضرع و اصرار از خداى خویش طلب دورى از شقاوت و وصول به سعادت مى‏نمایند.
مداومت بر تسبیح فاطمه زهرا علیهاالسلام، موجب محفوظ ماندن از شقاوت و بدبختى است. از این رو شایسته نیست که از برکات و آثار آن غفلت نموده و در انجام آن کوتاهى و سستى نمائیم. امام صادق علیه‏السلام در این رابطه مى‏فرماید:
«یا اباهارون، انا نامر صبیاننا بتسبیح فاطمه علیهاالسلام کما نامرهم بالصلاه، فالزمه، فانه لم یلزمه عبد فشقى». (1)
اى اباهارون! ما بچه‏هاى خود را همانطور که به نماز امر مى‏کنیم به تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز امر مى‏کنیم. تو نیز بر آن مداومت کن، زیرا هرگز به شقاوت نیفتاده است بنده‏اى که بر آن مداومت نموده است.
و نیز از این حدیث شریف استفاده مى‏شود که شایسته است والدین محترم، تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را مانند نماز به فرزندانشان تعلیم کنند، باشد که مشمول این حدیث گردند.

زین العرب به نقل از شرح المصابیح مى گوید : فاطمه ، بتول گسسته  نام گرفت چون از جهت فضیلت و دیانت و تبار ، زنى از میان زنان نتوانست هم گون او باشد .
هروى به نقل مناقب گوید : فاطمه بتول منقطع نام گرفت چون منقطع النظیر بود .
کمال الدین محمد بن طلحه الشافعى گفته : به فضیلت سجایاى منصوص ، اختصاص یافت که منحصر به او بود و به فضیلت ویژگى هایى متمایز شد که در لفظ نبوى آمده بود و به صفات شرف ممتاز گشت که روان هاى گرانمایه براى دست یابى به تنها یکى از آنها ، رقابت مى کنند . . .
شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان ذهبى آورده : مفاخر او فراوان است ، او بردبار ، دیندار ، نیکوکار ، قانع و سپاس گوى بود.
سلیمان کتانى ، نویسنده مسیحى لبنانى : فاطمه پاکدامن ، دخت فضیلت هاى پیامبر بود ، خصلت هایى که با نبوغ اخلاق و خلاقیت ، پربار شده بود . تن نزار او ، آوند روح شفاف بود تا اینکه در آن سرچشمه اى که پدرش از آن طلوع کرد محو شد .
عایشه : هرگز کسى برتر از فاطمه ـ جز پدر او ـ ندیدم .
بنت الشاطى دانشمند مصرى : او محبوب ترین دختر  پیامبر  در میان دخترانش بود و شبیه ترین کس از جهت خلق و خوى و خلقت به پدر خود بود . . . خداوند تقدیر کرد که  از بین خواهرانش تنها او  ظرف مطهر سلاله مطهر باشد و رویشگاه پاک درخت تنومند اشراف آل بیت پیامبر . . . » .
استاد احمد شمس باصى در کتاب خود « نفحات من سیره السیده زینب » ، آورده : فاطمه در میان زنان دنیا بهترین بود و سرور زنان خواهد بود در آخرت .
دکتر على ابراهیم حسن گفته است که : زندگى فاطمه برگى منحصر به فرد است در میان برگ هاى تاریخ که انواع عظمت ها را در او لمس مى کنیم . . . ما ، در برابر شخصیتى قرار داریم که توانست در جهانى پدیدار شود در حالى که دورادور او هاله اى از فرزانگى و شکوه فرا گرفته بود ، فرزانگى که منبع آن کتاب هاى فیلسوفان و دانشمندان نیست بلکه تجارب روزگار است که لبریز از دگرگونى ها و پیشامدهاى ناگهانى است و شکوهى که نه از پادشاهى یا ثروت که از اعماق جان او سرچشمه گرفته بود . شاید عظمت فاطمه بود که عایشه را واداشت تا بگوید : کسى برتر از فاطمه نیافتم مگر پدر او .
پایگاه استاد حسین انصاریان

منبع: اهل بیت (ع) عرشیان فرش نشین

حضرت فاطمه هدیه عاشقانه خداوند به عالم وجود است، هدیه ای بس ارزشمند که مانندش نباشد، شخصیت والای آن حضرت و مقام بلند و کم نظیری که در وادی عرفان و عبادت کسب کرده بود او را ممتاز و در جایگاه سرور زنان عالم قرار داد .
آن حضرت در بیت انقلاب متولد شد و تمام دوران کودکی را در آغوش پدری گذراند که مشغول یک مبارزه عظیم جهانی و فراموش نشدنی بود.
وی در دوران کودکی ، سختیهای مبارزه دوران مکه را چشید، به شعب ابی طالب برده شد، گرسنگی و سختی و رعب و انواع شدتهای دوران مبارزه مکه را لمس و بعد که به مدینه هجرت کرد، همسر مردی شد که تمام زندگی اش جهاد فی سبیل الله بود .
در تمام قریب به یازده سال زندگی مشترک فاطمه زهرا (س) و امیرالمومنین (ع)، هیچ سالی ، بلکه هیچ نیم سالی نگذشت که این شوهر، کمر به جهاد فی سبیل الله نبسته و به میدان جنگ نرفته باشد و این زن بزرگ و فداکار، همسری شایسته یک مرد مجاهد و یک سرباز و سردار دائمی میدان جنگ را نکرده باشد .
زندگی فاطمه زهرا (س ) اگر چه کوتاه و حدود بیست سال بیشتر طول نکشید، اما این زندگی از جهت جهاد، مبارزه ، تلاش ، کار انقلابی ، صبر انقلابی ، درس ، فراگیری و آموزش، سخنرانی و دفاع از نبوت و امامت و نظام اسلامی ، دریای پهناوری از تلاش و مبارزه و کار و در نهایت هم شهادت است .
شک نیست که علاقه پیامبر به حضرت فاطمه (س)  تنها به دلیل رابطه پدر و فرزندی نبود . هر چند این عاطفه در وجود پیامبر موج می زد ، اما تعابیر و سخنانی که پیامبر به هنگام اظهار علاقه نسبت به دختر خود بیان می کرد، نشان دهنده این بود که در اینجا معیارهای دیگری مطرح است.
بی تردید شخصیت والای حضرت فاطمه و مقام بلند و کم نظیری که در وادی عرفان و عبادت کسب کرده بود، همچنین عفاف و تفوایی که از خود نشان داد ، نقش محوری و اصلی را در این تجلیلها و تکریم ها ایفا کرد ، تا جایی که پیامبر ایشان را " مادر خویش " لقب داده و آن حضرت را " ام ابیها" نامیدند.

سیده النساء  
رسول خدا فرموده است: فاطمه سیده نساء اهل الجنه. (فاطمه بانوی زنان بهشت است.)
از امام صادق (ع) پرسیده شد: آیا این سخن پیامبر، تنها درباره زنان صدر اسلام صادق است؟ ( آیا فاطمه فقط سرور و بانوی زنان زمان خودش بوده است؟)
امام صادق فرمود: نه، فاطمه سرور همه زنهای بهشت است، از اولین تا آخرین.
در روایتی دیگر رسول خدا فرمود: دخترم فاطمه بزرگ تمام زنهای عالم است.
و نیز فرمود: ای علی، خدای تعالی به تمام دنیا نگاهی افکند و مرا بر همه مردهای دنیا برگزید، سپس نگاهی دیگر کرد و تو را بر همه مردان بعد از من اختیار کرد، آن گاه نگاهی افکند و ائمه ‏ای را که از فرزندان تو هستند را بر دیگران برگزید و سرانجام برای چهارمین بار نگاهی افکند و فاطمه را بر تمام زنهای عالم را برگزید.
 
پایگاه استاد حسین انصاریان

منبع: خبرگزاری مهر

حضرت فاطمه (س) تنها یک تفکر یا تصور یک حقیقت حیات بخش نیست، بلکه تجسمی عینی و زنده از برکت خداوند بر انسان است، در آستانه 20 جمادی الثانی سالروز ولادت آن حضرت، گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر برخی از فضایل بانوی عترت را منتشر می کند .
حضرت امام صادق (ع) فرمود: فاطمه نزد خدای تعالی 9 اسم دارد: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه و زهرا.

فاطمه ؟
رسول خدا فرمود: زیرا او و شیعیانش از آتش جهنم قطع شده اند. (فاطمه به معنای قطع شده و بریده است.)
و نیز امام صادق (ع) فرمود: زیرا او از هر شر و بدی بریده شده است و نیز چون مردم از رسیدن به معرفت کامل او قطع شده اند.

 صدیقه ؟
زیرا او هرگز در زندگی جز راست نگفت و هر آنچه پدر بزرگوارش فرمود، تصدیق کرد.
رسول خدا به امیرالمومنین فرمود: یا علی، من به فاطمه سفارش هایی کرده ام که به تو بگوید. او هر چه گفت بپذیر، زیرا او راستگوست، بسیار راستگو.

مبارکه ؟
برکت به معنای خیر فراوان است و از فاطمه نسل فراوانی به عالم اسلام هدیه شده . لذا در بعضی از تفاسیر آمده است که در آیهی « انا اعطیناک الکوثر» ( ای رسول گرامی ما به تو خیر کثیر عطا کردیم) منظور، فاطمه (س) است.

طاهره ؟
امام باقر (ع) فرمود: زیرا او از هر ناپاکی ظاهری و هر گونه ناپاکی دامن، مبری است.
و نیز طبق روایات متعدد، آیه تطهیر( انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا) درباره حضرت فاطمه  نازل شده است. پس فاطمه طاهره است زیرا هر گونه رجس و پلیدی و ناپاکی از وجود مقدسش دور است.

زکیه ؟
زکاه هم به معنای رشد و نمو و هم به معنای طهارت است، بنابراین زکیه هم یعنی از فاطمه نسل پرباری پا به عرصه وجود خواهد گذاشت و هم اینکه او وجودی است پاک و طاهر .

راضیه ؟
زندگی کوتاه حضرت فاطمه با غم و اندوه و نیز با تلاش و سختی همراه بود. او زندگی بسیار مشکلی را پشت سر گذاشت ولی هرگز لب به شکایت باز نکرد، بلکه همواره خدای بزرگ را شکر می کرد و راضی بود د.
روایت شده روزی رسول خداحضرت فاطمه را دید که لباس خشنی بر تن داشت و با دست های مبارکش آسیاب می کرد در حالیکه طفل کوچک خود را هم شیر می داد. رسول خدا گریان شد و فرمود: ای دخترکم، تلخی این دنیا را بچش، برای رسیدن به شیرینی آخرت.
حضرت فاطمه نه تنها لب به شکایت باز نکرد، بلکه عرض کرد: ای رسول خدا، من خدا را برای نعمتهایش سپاسگزارم.
و نیز روزی امیرالمومنین از رسول خدا خواست اگر ممکن باشد برای فاطمه مستخدمه ای بگیرد، اما رسول خدا تسبیح فاطمه را به آنها تعلیم فرمود. حضرت زهرا پس از شنیدن این دستور پیغمبر اکرم سه بار فرمود: من از خدا و رسولش راضیم.

مرضیه ؟
تمام کارهای حضرت فاطمه مورد رضایت خدا و رسول بود. رسول خدا هیچ گاه بر فاطمه غضب نکرد، به او خرده نگرفت و برعکس، گاهی می فرمود: فداها ابوها. (پدرش به قربانش) .
این چنین است که رسول خدا رضای فاطمه را رضای خدا می دانست و می فرمود: خدا از غضب فاطمه غضب می کند و از رضایت او راضی می شود.

محدثه ؟
امام صادق (ع) در این مورد فرمود: زیرا ملائکه از آسمان فرود می آمدند و با او سخن می گفتند.
در فرهنگ اسلامى محدثان راستین همواره از حرمت و منزلت ویژه اى برخوردار بوده اند، محدثان و راویان در حفظ و حراست از گنجینه هاى معارف و ارزشهاى دینى و ذخایر گرانمایه مکتب تشیع و رشد و تعالى فرهنگ غنى اسلامى نقش اول را داشته اند و حامل ودایع و امانتهاى گرانقدر الهى و رازدار اسرار آل رسول بوده اند.

زهرا ؟
امام صادق فرمود: زیرا نور آن بانوی مکرمه در یک روز سه بار برای امیرالمومنین می درخشید، و چون در محراب عبادت می ایستاد نور درخشنده او برای اهل آسمان می درخشید همانگونه که نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد.
برخی نامهای دیگر حضرت فاطمه (س)
حصان (محفوظ)، حره (آزاده، شریف)، سیده (بانوی محترم)، عذراء (پرده نشین)، حوراء (فرشته، حوریه)، مریم کبری (مریم برتر)، نوریه (تابناک، درخشنده ) و نام آن بانو در آسمان، منصوره (یاری شده) است.

کنیه های حضرت
ام الحسن، ام الحسین، ام المحسن، ام الائمه، ام ابیها.
حضرت فاطمه (س) آن قدر به پدر بزرگوارش محبت می کرد و مادرانه عشق می ورزید که " ام ابیها" (مادر پدرش) لقب گرفت.
 
پایگاه استاد حسین انصاریان

منبع: خبرگزاری مهر
 

فاطمه اسوه ی عهد و عصر خاصى نیست ما هم چنان از چشمه ی جوشان او مى‏نوشیم و بعد از ما نیز نسل هاى آینده بر کناره ی این چشمه زانو خواهند زد شاید از این روست که امام زمان(عج)، فاطمه(س) را اسوه ی خویش مى‏خواند؛ زیرا نیازها و مسایل جامعه ی امام عصر(عج) را سیره و سلوک فاطمه(س) پاسخ مى‏دهد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، فقه در کنار کلام. تفسیر و حدیث، کوشیده است وظیفه خویش را نسبت‏به «کوثر» آفرینش ادا کند. راه حق شناسى از او را ارائه دهد، بخشى از افتخار طرح این الگوى بزرگ بشریت را بر دوش کشد و سیماى او را در آینه ی خود منعکس سازد.
بررسى برخى از احکام فقهى مربوط به فاطمه(س) نشان مى‏دهد که این احکام در شمار پرسابقه‏ترین احکام فقهى قرار داشته‏اند به عنوان مثال نماز حضرت زهرا(س) تا آنجا در صدر اسلام شهرت داشت که اهل کوفه به این نام آن را مى‏شناختند و یا زیارت آن حضرت(ع) آنگونه که صاحب جواهر مى‏گوید از ضروریات مذهب بلکه از ضروریات دین به شمار مى‏رود.

1 - آگاهى و شناخت نسبت ‏به فاطمه(س)
آن که بر قله ی شناخت فاطمه(س) مى‏ایستد و پهن دشت اختلاف هاى مسلمین را نظاره مى‏کند، حق را به درستى از باطل تشخیص مى‏دهد.
کسى که به سرزمین شناخت فاطمه(س) سفر کند، درخت اندیشه‏اش به بار اسلام‏شناسى مى‏نشیند، زمینه‏هاى بحثى که خورشید شناخت فاطمه(س) بر آن ها بتابد روشنایى و وضوح مى‏یابد امامت این نابترین اندیشه کلامى با شناختن سیره ی فاطمه(س) شناخته مى‏شود. تاریخ، کژی ها و درستى‏هاى آن با تاریخ فاطمه(س) دانسته مى‏شود و ... ولى دریغا که بسیارى در نیم کره ی تاریک جهل و دور از نور فاطمه(س) رحل اقامت افکنده‏اند و از مزایاى شناخت او در همه زمینه‏ها بى‏بهره مانده‏اند، شناختن فاطمه(س) و غور در این شناخت ‏یک ضرورت است و وظیفه.
امام صادق(ع) در بیان جایگاه شناخت او فرمود: «کسى که فاطمه را بدرستى بشناسد «شب قدر» را درک کرده است.»

2 - اسوه‏پذیرى از فاطمه(س)
فاطمه اسوه ی همه است، اسوه ی عهد و عصر خاصى نیست. هر چه زمان ما را از عصر او دورتر کند، بیشتر به او نیازمند خواهیم شد. ما هم چنان از چشمه ی جوشان او مى‏نوشیم بعد از ما نیز نسل هاى آینده بر کناره ی این چشمه زانو خواهند زد. شاید از این روست که امام زمان(عج) همان نجات دهنده ی بشر در آخرالزمان فاطمه(س) را اسوه ی خویش مى‏خواند؛ زیرا نیازها و مسایل جامعه ی امام عصر(عج) را سیره و سلوک فاطمه(س) پاسخ مى‏دهد «وفى ابنه رسول الله(ص) لى اسوه حسنه‏»
چشم‏هاى جوینده ی ما باید زندگى او را سراپا به نظاره بنشیند، چه آن که سیره ی این هدیه بزرگ خدا مشعلى است که ما را از شب‏هاى جهل و گودال هاى انحراف رهایى مى‏بخشد. فقیهان مستند برخى از فتاوى خود را فعل فاطمه(س) و تاسى به آن حضرت(ع) قرار داده‏اند. به عنوان نمونه صاحب جواهر زیارت قبور در شنبه و پنج شنبه را بر پایه ی تاسى به فاطمه(س) مستحب موکد مى‏شمرد.

 
پایگاه استاد حسین انصاریان

منبع: خبرگزاری ایکنا

مقام صدیقه کبری فاطمه زهرا(س) مقام بسیار بزرگی است، ایشان بر گردن مسلمانان حق بزرگی دارند، ولی متاسفانه آنگونه که مستحق است این حق را ادا نکرده ایم، از آن می ترسم که محکمه ای در دنیا که قاضی آن حضرت صاحب الزمان، ارواحنا له الفداء، و یا در آخرت که قاضی آن خداوند تبارک و تعالی باشد تشکیل شود و ما را مورد سوال قرار دهند که آیا برای ادای حقتان نسبت به حضرت فاطمه زهرا(س) کاری انجام داده اید؟ حتی به مقدار اعتراف یک فقیه سنی؟ می ترسم که آن زمان جوابی نداشته باشیم.

باید آنچه را که صحیح بخاری درباره حقوق حضرت فاطمه(س) آورده است را ببینیم و لو غیر عامدانه؟ متعصب ترین و نقادترین فقهای اهل سنّت، بخاری را صحیح و معتبر می دانند، در این کتاب از ابی ولید از ابن عیینه، از عمرو بن دینار، از ابن ابی ملیکه از موربن مخرمه روایت شده است که رسول الله(ص) فرمود:
فاطمه بضعه منّی، من اغضبها فقد اغضبنی

فاطمه(س) پاره تن من است، هر آنکس او را غضبناک کند مرا خشمگین کرده است.

می خواهیم در مورد این حدیث بحث و بررسی کنیم، حدیثی که یک فقیه سنی آن را روایت می کند و در میان فقهای اهل سنّت، سند این حدیث صحیح و از درجه بالایی برخوردار است، چرا که بخاری ـ کسی که در صحت احادیث بسیار محتاط است ـ آن را از امام جعفر صادق(ع) نقل کرده است و از طرفی ذهبی ـ که از نقادترین افراد نسبت به احادیث است ـ این حدیث را صحیح و معتبر دانسته و آن را به گونه ای دیگر روایت می کند:

انّ الرّب یرضی لرضا فاطمه و یغضب لغضب فاطمه.(مستدرک الحاکم، جلد 3، ص 154)
همان خداوند با خوشنودی فاطمه خشنود و با ناراحتی فاطمه ناراحت می شود.

ماه جمادی یادآور بزرگ بانوی جهان اسلام، حضرت فاطمه زهرا(س) است.

فاطمه، کوثر پیامبر و نمونه کامل زنان مسلمان است، و زهرا همانگونه که از نامش پیداست، درخشانترین چهره و زیباترین الگو برای تمامی بانوان با فضیلت در طول تاریخ است.

از همان آغازین لحظاتی که پا به عرصه گیتی نهاد و چشمان پرجاذبه اش را گشود، نور وجودش جهان انسانیت را روشن ساخت و برای همیشه تاریخ سر آمد زنان عالم شد (سیده نسا العالمین).

فاطمه در خانه ای که ریشه دارترین خاندان قریش است بدنیا آمد، پدرش، صادق امینی که احدی از قریش به پایه شرافت و امانتش نمی رسد، مادرش، بانویی که در مکه از نظر شرافت و عزت و رفعت همانندی ندارد، خانه ای که عرب در اصالت و کرامت و پاکی برای آن مانندی نمی شناخت. فاطمه از این فضای پاک و روحانی خانه پیامبر بهره می جست و از چشمه زلال معارف ناب اسلامی که سرچشمه اش پیامبر بود سیراب می شد. زهرا در بستر حوادثی که چون نسیم تندی با مرگ مادر وزیدن گرفت بزرگ شد، به راستی که خداوند متعال، فاطمه زهرا(س) را به بیشترین سهم از رنج و امتحان و آزمایش های بزرگ و تحمل بی نظر گرامی داشت! برای او مقدر کرده بود که شاهد آن محنت و ابتلای عظیم از همان دوران کودکی باشد.

بى‏شک خلقت فاطمه پاسخ غیرتمندانه دستگاه آفرینش به تحقیر تاریخى زن و پاسخى جاودانه به چگونگى جریان یافتن زنانگى در متن حیات بشرى است.

آفرینش و زندگی فاطمه این نکته را به اثبات رساند که مى‏توان احساسات و انعطاف زنانه را با شعور و درایت حماسى پیوند زد؛ مى‏توان از محیط خانه منشا تحولات اجتماعى و تاریخى شد؛ مى‏توان در محراب عبادت با ملک همنوا گردید و از آنجا، پاى به مسجد گذاشت و بلاغت را در ادبیات سیاسى و فرهنگى به اوج رساند؛ مى‏توان اوج اقتدار زنانه را در خضوع به همسر، پرورش فرزند، خانه‏ دارى هدفمند، توجه به علم و معرفت و حضورموثر در مهم‏ ترین عرصه‏ هاى حیات سیاسى و اجتماعى، تعریف کرد و عمر کوتاه زندگى مادى را تا همیشه تاریخ جاودانه ساخت.

‏

امروزه بازشناسى شخصیت فاطمه(س) از آنجهت اهمیت دارد که ادعا مى‏کنیم جبران تحقیر تاریخى زن و نمایش توانمندى و ارزشمندى آنها، در سلوک مردانه و به خود بستن صفات مذکر نیست و باید اوج اقتدار زن را در بازبینى «هویت زنانه» جست.

در سال‌های پایانی عمر شریف رسول الله (ص) در حالی که ایشان در بستر مرگ بودند؛ روزی حضرت زهرا (س) حال پدر را مشاهده کردند و سخت گريستند تا اینکه کم کم صدايشان به گریه بلند شد. پيامبر (ص) سربلند کرده و علت را جويا شدند. حضرت زهرا(س) عرض کردند: بعد از شما از تباهي و ضايع شدن دين و عترت می‌ترسم، اين جا بود که حضرت، ایشان را دلداری و تسلای خاطر دادند به اين که مهدی امت از نسل تو ظهور می‌کند و ريشه گمراهي و ظلالت را مي‌کَنَد.(1) با توجه به این روایت، فاطمه زهرا (س) دغدغه دین خدا و حاکمیت الله بر روی زمین و نیز دغدغه عترت رسول الله (ص) و سرانجام آن را داشتند و با بشارت ظهور فرزند خود مهدی (عج) قلبشان آرام می‌گیرد. البته حضرت زهرا (س) همیشه در حرکت به سوی ظهور مهدی خود پیشتاز بودند و این موضوع را با دغدغه‌ها و رفتارهای متعالی خود در قبال امیرالمؤمنین (ع) که ولیّ و امام زمان ایشان بود نشان می‌دادند. حضرت زهرا (س) عزم بسیاری در تحقق حکومت الهی بر روی زمین داشتند و این موضوع را در ظهور فرزند خود مهدی (عج) جستجو می‌کردند؛ و در نهایت جان خود را نیز در همین مسیر فدا کردند. همانطور که جوانان این سرزمین با الگوپذیری از

مولا امیرالمؤمنین علی (ع) در روایتی درباره فاطمه زهرا (س) می‌فرمایند که همانا فاطمه (س) صدیقه شهیده است.(1)(2) انسان باید در دنیا برای خدا حرکت کند، برای خدا بسازد، و برای خدا بسوزد و در نهایت نیز در این راه با دادن جان خود از این دنیا برود، مانند فاطمه زهرا (س) که چنین رفتار کردند؛ و از آنجا که حضرت فاطمه زهرا (س) یک الگوی کامل برای همه عالمیان هستند، می‌توان چنین گفت که شهادت یک رفتار فاطمی‌(س) است؛ چرا که ایشان برای زنده نگه داشتن ولایت و در دفاع از ولایت جان خود را فدا کردند. اگر ماجرای درب رخ داد، اگر فاطمه (س) به دفاع از امیر المؤمنین(ع)، حتی در مقابل ضربات ناجوانمردانه دشمن قرار گرفتند، و در نهایت نیز جان خود را برای آن فدا نمودند، تنها و تنها برای حفظ ولایت و پاسداری از آن بود و نه دفاع از همسر.
بنابراین، ما اگر می‌خواهیم فاطمی باشیم، بايد چگونه باشیم؟ به عبارت دقیق‌تر، فاطمی بودن يعنی چه‌؟ یعنی «ساختن، سوختن و رفتن». کما اينکه مولایمان فاطمه سلام الله عليها چنين رفتار کردند تا ولیّ ایشان یعنی مولا اميرالمومنين (ع) باقی باشند. ما وقتی به سيره‌ی فاطمه ‌زهرا ‌(س) نگاه می‌کنيم، وقتی به زندگی و اثرات ايشان در

با توجه به روایات عترت (ع)، فاطمه زهرا (س) اسماء و القاب بسیاری دارند و انتخاب کننده این اسماء و القاب خدای متعال بوده است؛ بدون شک اگر خداوند این اسم‌ها را بر روی ایشان گذاشته است، هر یک از آنها یک مفهوم خاص و جایگاه مشخص و کاربرد مختص به خود را دارد و اثر مجزایی بر عالم هستی میگذارد. به عنوان مثال ایشان در زمین فاطمه هستند و به لحاظ فاطمیّت خود انسان‌ها را از آتش جدا کرده و به سوی ارتفاعات بالا و بهشت می‌کشانند؛ به همین ترتیب ایشان در آسمان‌ها با اسمائی چون زهرا و منصوره نام گذاری شده‌اند و این اسم‌ها باید جایگاه و اثر خاص خود را داشته باشد. روايتى را جابر از قول امام صادق (ع) نقل كرده است كه مى‌گويد: به حضرت عرض كردم: به چه مناسبت حضرت فاطمه (س) را «زهرا» ناميده‌اند؟ حضرت فرمودند: بدان جهت كه خداوند آن حضرت را از عظمت خود آفريد و هنگامى كه درخشيد، آسمانها و زمين به نورش روشن شد و ديدگان ملائكه را به هم آورد و همگى در مقابل عظمت خدا به سجده افتاده و گفتند: اى خداى ما! اى آقاى ما! اين نور چيست؟ خداوند به آنان وحى فرستاد و فرمود: اين نورى از نور من است و آن را در آسمان خود جاى دادم، او را از عظمت خود آفريدم، و از صلب يكى از

وقتی انسان برای فردی نام‌گذاری می‌کند توجه به صفات، ویژگی‌ها، گذشته و آینده او ندارد و اسم او را متناسب با این موضوعات انتخاب نمی‌کند؛ لکن زمانی که خداوند بر روی چیزی یا کسی اسم‌گذاری می‌کند، به تمام وجوه مربوط به آن شخص و یا شیء توجه کرده و آن اسم را متناسب با آنها برمی‌گزیند. در حدیث آمده است که: فاطمه زهرا (س)، فاطمه نامیده شد به این دلیل که او و شیعیانش و به عبارت دیگر فرزندانش از آتش- نار- فطم و جدا شده‌اند.(1) در این حدیث منظور از نار چیست؟ نار و آتش مصادیق مختلفی دارد که از جمله این مصادیق، جهنم قیامت و پس از قیامت است و از دیگر مصادیق آن فتنه‌های آخرالزمان است؛ یکی دیگر از مصادیق آن، ابلیس و شیاطین هستند چرا که آنها از نار خلقت یافته‌اند و بالاخره اینکه دنیا نیز از جمله مصادیق نار و آتش است؛ با این توضیح که باطن دنیا و نجاسات دنیایی چیزی جز همان جهنم اخروی و نار سوزان نیست و انسان‌ها نیز به ناچار در این چاه تاریک و جهنم‌گونه قرار گرفته‌اند و باید با انجام اعمال صالح و دست‌آویزی به حبل الله و مبارزه با نار وجود خبیث شیاطین، از این نار جدا شده و به نور باز گردند؛ لکن این کاری بس دشوار است و بشر بدون نصرت الهی نمی‌نواند خود را از این جنسیت ناری برهاند و به سوی نور حرکت کند و به آن ملحق گردد. از این رو است که خداوند یکی از بهترین ساخته‌ها و مخلوقات خود را درون آتش می‌فرستد تا از انسان‌ها دست‌گیری کرده و آنها را از این نار و ظلمات جدا نموده و به نور بازگرداند و آن وجود فاطم و جداکننده طاهر، کسی جز مادر مهربان امت حضرت فاطمه زهرا (س) نیست.
فاطمه زهرا (س) مانند مرغ آتش است؛ او خود را در آتش می‌اندازد تا جوجه‌هایش را نجات دهد. واقعاً ايشان چون مرغ آتش، مثل يک پرنده سبک‌بالي که بارها درون آتش می‌رود، بارها خودش را در آتش جهنم می‌اندازد، و اگر در آتش جهنمِ دنيا هم آمد به خاطر همين موضوع آمد. چرا يک پرنده خودش را به آتش می‌زند؟ براي نجات جوجه‌هايش. مرغ آتش حاکم اندر ماجراي عالم است. خداوند متعال چه کسی را در عالَم، حاکم مطلق از جانب خود قرار داده است؟ کسی که صفتش، صفت مرغ آتش است:

مرغ آتش، حاکم اندر ماجرای عالم است
او برای جوجه‌ها اين سان به آتش می‌رود

این موضوع یعنی فاطمیت ایشان، نه تنها در دنیا بسیار مطرح است، بلکه در قیامت نیز نمود بسیاری خواهد داشت. در برخی از روایات نقل شده است که در روز قيامت اولين کسي که قرار می‌شود به بهشت برود حضرت زهرا (س) هستند.(2) ایشان از پل صراط عبور می‌کنند و قبل از اينکه به بهشت برسند می‌ايستند، خداوند می‌فرمايد که برای چه ايستادی؟ ايشان می‌فرمايند: می‌خواهم قدر و منزلتم در چنين روزی شناخته شود؛ نمی‌فرمايند که به چيزی نياز دارند. نه به حسب احتياج و نه به حسب اشتياق، بلکه می‌فرمايند که دوست دارم قدر و منزلتم در چنين روزی شناخته شود. خداوند می‌فرمايد: ای فاطمه! برگرد، دست شيعيان و محبانت را بگير و با خودت به بهشت ببر. ايشان به صحنه قيامت برمی‌گردند، دست شيعيان و محبّان را می گيرند و با خودشان می‌برند.(3)
اينجا صحبت از يک حرکت گروهی است و اين حرکت گروهی در حقیقت يک حرکت کاروانی است؛ بله! یک کاروان است! طبق آیات و روایات همه انسان‌ها بايد از پل صراط عبور کنند و با اين توضیح، تصور حرکت فردی بر صراط تصور صحيحی نمی‌تواند باشد، گرچه در احاديث فرموده‌اند که هر کسی در گرو اعمال خودش است؛(4) و این به این دلیل است که افراد ببينند در فضای هولناک قیامت چگونه از پل صراط می‌توانيد عبور کنند؛ و اگر در این حدیث مخاطب فرد فرد انسان‌ها می‌باشند؛ لکن در عمل، حرکت بر صراط، به صورت دسته جمعی می‌باشد.

عموماً مباحثی که درباره فاطمه زهرا (س) مطرح می‌گردد، مباحث اخلاقی و رفتاری حضرت در دنیا، مانند خانه‌داری ایشان، فرزند‌داری، حجاب و عفاف، رفتار در قبال شوهر و نهایتاً رفتار ایشان در قبال امام زمان خود و ولی الهی می‌باشد؛ لکن وقتي انسان به سراغ قرآن کریم می‌رود و آياتی که درباره حضرت زهرا (س) است را بررسی می‌کند؛ درمی‌یابد که خداوند فضايی که در آن، حضرت زهرا (س) را معرفی می‌نماید به صورت ديگری قرار داده است؛ به عنوان مثال در سوره کوثر، به کوثر بودن ایشان اشاره شده است و همين که خداوند حضرت زهرا (س) را با واژه کوثر ياد می‌کند، يعنی به خانه‌داری ايشان توجه چندانی نکرده است؛ به شوهرداری و حجاب ايشان توجه چندانی نکرده است؛ (البته این موضوعات در جای خود بسیار پر اهمیت و قابل بررسی هستند) بلکه خداوند به يکي از ابعاد وجودی حضرت زهرا (س) پرداخته است. مرحوم علامه مجلسی (ره) در این باره می‌فرماید: «صديقه كبرى فاطمه عليهاالسّلام كوثر زلال بهشتى است؛ زهراى مرضيه سرچشمه پاك و شفّاف خلقت است؛ چشمه‌سار عصمت و امامت از آن مركز فيض بهره‌مند و سيراب مى‌گردد.»(1) و يا در سوره قدر، زماني که گفته مي‌شود إِنّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ، حضرت زهرا (س) را با عنوان شب قدر معرفی می‌کند؛(2) در سوره نور و در آيه 35 سوره نور خداوند حضرت زهرا (س) را با عنوان «چراغ» و «نور» معرفی می کند. گاهی از اوقات که خداوند خيلی اخلاقی صحبت می‌کند، از انفاق پنج تن(ع) و از ايثار ایشان صحبت مي کند.
در مجموع تأکيد خداوند بر ابعاد وجودي حضرت زهرا (س) و ديگر اهل بيت عصمت و طهارت(ع) است؛ چرا که اصل این بزرگواران نوری خدایی است که در قالب‌های گوناگون نمود یافته است. از همین روست که ما دعوت به معرفت بالنّورانیّت ایشان شده‌ایم؛(3) چرا که یک اصل و حقیقت ثابتی از وجود اهل بیت (ع) در عالم وجود دارد که در همه زمان‌ها و مکان‌ها جاری، حاضر و مؤثر است و آن وجه نورانیّت‌شان می‌باشد؛ لذا ما باید در همین زمان نیز از این نور تبعیت کنیم.(4)
نور اهل بیت (ع) به ویژه نور زهرائیت حضرت زهرا (س) آثار و خواص متعددی بر عالم و آدم دارد که یکی از مهم‌ترین اثرات آن بر عالم حرکت و ارتقاء آن به سوی ظهور مهدی (عج) و بر آدم، تزکیه وجود پاک‌طینتان و نفوس محبّان و شیعیان ایشان می‌باشد. هر قدر این نور در وجود انسان ازدیاد می‌یابد، به همان اندازه نیز ظلمت از وجود او بیرون می‌رود و فرد نورانی‌تر و شبیه‌تر به اهل بیت (ع) می‌گردد. در این رابطه در زیارت جامعه کبیره فرموده‌اند: خداوند شما را از نور خلق کرد و بر حول عرش خود قرار داد؛ سپس می فرماید: و به آنچه که مخصوص کرد ما را به وسیله آن از ولایت شما، به این خاطر بود که خلقت ما پاک و پاکیزه گردد و نفوس ما طاهر شده و وجودمان تزکیه شود و نیز گناهانمان مورد مغفرت الهی قرار گیرد.(5) از این رو می‌توان گفت: نور فاطمه (س) پاک‌کننده است، پاک‌کننده‌تر از نور خورشید. لذا ما باید سعی کنیم که خود را بیشتر در معرض نور حضرت زهرا (س) قرار دهیم. پاک‌کننده‌ها انواع و اقسام دارند و از بهترین پاک‌کننده‌های روح انسان، صفات انسان، امیال انسان، طینت انسان، نور حضرت زهرا (س) است. در روایات فرموده‌اند که این نور در آسمان‌ها ساکن است لذا ما برای اینکه به این نور دست یابیم و وارد بوستان زهرائیّت ایشان در آسمان‌ها شویم باید مانند یک قاصدک نسبت به دنیا بی‌تعلق و سبکبال باشیم؛ باید تزکیه شده و دست از منیّات خود برداریم؛ ما باید در این فضای لطیف نورانی چون قاصدکی باشیم و به تعبیر دیگر قاصدک فضای فاطمی باشیم، تا بتوانیم حجب را از اطراف خود پس زده، به کوچک‌ترین بهانه‌ها از این جهنم دنیا جدا شده و وارد بیت و بوستان فاطمه زهرا (س) در آسمان‌ها شویم.
بهترین راه برای تزکیه وجود و نفوس ما نور فاطمه زهرا (س) است؛ اگر انسان میل به دنیا داشته باشد، چند سال باید سعی کند که این میل از وجودش زدوده شود؟ آیا راه سریع‌تر و سهل‌تری وجود ندارد؟ آیا کسی هست که دست ما را بگیرد و بالا ببرد؟ آیا کسی هست که ما را در اصلاح این رذایل کمک نماید؟ ما سال-هاست که داریم زحمت می‌کشیم تا مثلا رذیله‌ی حبّ به دنیا را از خودمان دور کنیم لکن نتوانسته‌ایم، یک راه سریع این است که به ایام فاطمیه (س) که رسیدیم، بیش از پیش به حضرت زهرا(س) فکر کنیم. لکن سوال اینجاست که به چه چیز ایشان فکر کنیم؟ به کفش ایشان؟ به چادر ایشان؟ به نان پختن ایشان؟ یا به چیز دیگر؟ ما باید به یاد نور حضرت زهرا(س) باشیم و دقایقی را در نور ایشان سپری کنیم. به جای اینکه به دنیا فکر کنیم، به جای اینکه به اشیاء فکر کنیم، به نور پاک ایشان نگاه کنیم. حتی برای چند دقیقه هم که شده حواس خود را معطوف نور پاک و پاک‌کننده ایشان کنیم. نور فاطمه زهرا (س) پاک‌کننده است. حتی لزومی ندارد که انسان اشکالات خود را مدّ نظر بیاورد، مدّ نظر آوردن اشکالات در چنین شرایطی یعنی اینکه انسان اشکالات را جلوی چشم بیاورد، لذا بین او و نور زهرا (س) مانع ایجاد می‌شود. انسان این را هم باید کنار بگذارد؛ برای دقایقی حتی فراموش کند که اشکالاتی دارد و به نور پاک زهرا (س) فکر کند. در این صورت ما کجا هستیم؟ جسم‌مان روی زمین نشسته است؛ درون اتاق است؛ اما ارواح ما گرداگرد وجود مقدس و نورانی فاطمه زهرا (س) می‌گردد. أرواح التی حلت بفنائک. در زیارت عاشورا درباره‌ی امام حسین(ص) می‌گوییم: السلام علیک یا اباعبدالله و علی الأرواح التی حلت بفنائک.(6) سلام بر تو ای حسین و ارواحی که بر گرد وجود تو در طواف هستند.
پس انسان‌ها با روح خود می‌توانند نزد حضرت فاطمه زهرا (س) بروند، با روح‌شان می‌توانند چند دقیقه‌ای آنجا مهمان باشند، با روح‌شان می‌توانند چند روزی در جوار حضرت مجاور باشند و حتی می‌توانند سال‌ها در کنار ایشان ساکن شوند.
پی‌نوشت‌ها
1ـ زندگانى حضرت زهرا عليها السلام (ترجمه ج 43 بحارالأنوار) ترجمه روحانى، ص 5.
2ـ امام صادق (ع) در مورد آيه «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَهِ الْقَدْرِ» فرمودند: منظور از «الليلة»، فاطمه(س) و «الْقَدْر»، خداوند متعال است... تفسير فرات‌ كوفي ص581.
3ـ حدیث معرفت بالنّورانیت، بحارالانوار ج 26 ص 1.
4ـ ر.ک: احادیث ذیل آیه 157 سوره اعراف، الكافي (ط - الإسلامية)، ج‌1، ص 194، البرهان في تفسير القرآن، ج‌2، ص 593.
5ـ من لا يحضره الفقيه، ج‌2، ص 613.
6ـ كامل الزيارات، ص 178.