فضایل قرآنی، آیاتی از قرآن است که درباره امام علی (ع) نازل شده یا امام علی (ع) مصداق آن معرفی شده است. از ابن عباس نقل شده که آن مقدار از قرآن که درباره علی(ع) نازل شده، درباره هیچ کس نازل نشده است. همچنین ابن عباس از رسول خدا (ص) نقل کرده که خدا آیه ای را نازل نکرد که در آن «یا أیها الذین آمنوا» باشد، مگر آنکه علی در رأس مؤمنان و امیر آنان است. او نزول بیش از ۳۰۰ آیه را در مدح علی (ع) دانسته است.

فضایل قرآنی امام علی علیه السلام

برخی از فضایل قرآنی امام علی عبارت اند از:

۱. آیه ولایت: آیه ۵۵ سوره مائده است که از ولایت خدا، پیامبر (ص) و اقامه کنندگان نماز و زکات، بر مسلمانان سخن می گوید. مفسران شیعه و سنی، شأن نزول این آیه را ماجرای خاتم بخشی حضرت علی (ع) دانسته اند که در آن در حال رکوع، انگشتر خود را به فقیر بخشید.

۲. آیه شراء: آیه ۲۰۷ سوره بقره، کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به دست آوردن رضایت خداوند فدا کنند. به گفته ابن ابی الحدید عالم معتزلی، همه مفسران بر این باورند که این آیه در فضیلت امام علی (ع) نازل شده است. علامه طباطبایی نوشته است: طبق روایات این آیه درباره ماجرای لیلة المَبیت نازل شده است. در لیلة المبیت مشرکان قصد داشتند به خانه پیامبر اسلام (ص) در مکه حمله کنند و او را به قتل برسانند. در این شب، امام علی (ع) برای حفظ جان پیامبر در بستر او خوابید.

۳. آیه تبلیغ: آیه ۶۷ سوره مائده است که براساس آن، پیامبر اسلام (ص) موظف شد پیامی را به مردم ابلاغ کند که اگر در رساندن آن کوتاهی کند، رسالت پیامبریِ خود را به انجام نرسانده است. به گفته مفسران شیعه و سنی، آیه تبلیغ پس از بازگشت پیامبر از حجة الوداع در غدیر خم نازل شده است. در روایات، شأن نزول آیه تبلیغ واقعه غدیر و اعلام جانشینی حضرت علی دانسته شده است.

۴. آیه اِکمال: آیه ۳ سوره مائده است که از کامل شدن دین اسلام سخن می گوید. به گفته آیت الله مکارم، مفسر شیعه، در تفاسیر شیعه منظور از کامل شدن دین، اعلام ولایت و خلافت امام علی (ع) بر مسلمانان دانسته شده و روایات هم آن را تأیید می کند. عالمان شیعه بر این باورند که آیه اکمال درباره واقعه غدیر نازل شده است.

۵. آیه صادقین: آیه ۱۱۹ سوره توبه است که به مؤمنان دستور می دهد همراه صادقین باشند و از آنان پیروی کنند. در روایات شیعه، صادقین به اهل بیت (ع) تفسیر شده است. محقق طوسی این آیه را از دلایل امامت علی (ع) دانسته است.

۶. آیه خیر البریه: آیه هفتم سوره بینه است که کسانی را که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند، برترین آفریدگان معرفی می کند. براساس روایاتِ شیعه و سنی، این گروه به امام علی (ع) و شیعیان او هستند.

۷. آیه صالح المؤمنین: آیه ۴ سوره تحریم است که در آن خداوند علی (ع)، جبرئیل و دیگر فرشتگان را، پشتیبان پیامبر اسلام (ص) قرار داده است. در تفاسیر با استناد به روایاتی از طریق فریقین، تنها مصداق صالح المومنین امام علی(ع) معرفی شده است.

۸. آیه انفاق: آیه ۲۷۴ سوره بقره است. این آیه پاداش کسانی را که در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می کنند، نزد پروردگارشان دانسته است. به گفته مفسران، این آیه درباره علی (ع) نازل شده که چهار درهم داشت و یکی را در شب انفاق کرد، یکی را در روز، یکی را در نهان و یکی را آشکارا.

۹. آیه نجوا: آیه ۱۲ سوره مجادله است که به مسلمانان ثروتمند دستور می دهد قبل از نجوا (گفتگوی سری) با پیامبر اسلام (ص)، باید صدقه بدهند. به گفته طبرسی بیشتر مفسران شیعه و سنی امام علی (ع) را تنها کسی دانسته اند که به این آیه عمل کرده است.

۱۰. آیه وُدّ: آیه ۹۶ سوره مریم است که طبق آن خداوند محبت مؤمنان را در دل دیگران قرار می دهد. برپایه برخی روایات، پیامبر(ص) از علی خواست بگوید؛ خدایا محبت من را در دل مؤمنان قرار بده. بعد از این درخواست، آیه ود نازل شد.

۱۱. آیه مباهله: آیه ۶۱ سوره آل عمران است که ماجرای مباهله پیامبر (ص) با مسیحیان نجران را بیان می کند. بنابر تفاسیر، امام علی (ع) در این آیه به منزله نَفْس و جان پیامبر (ص) معرفی شده است.

۱۲. آیه تطهیر: بخشی از آیه ۳۳ سوره احزاب است که در آن از اراده خداوند بر پاکی اهل بیت (ع) از رجس و پلیدی سخن آمده است. مفسران شیعه معتقدند این آیه در خصوص اصحاب کساء نازل شده است.

۱۳. آیه اولی الامر: آیه ۵۹ سوره نساء است که مؤمنان را به اطاعت از خدا و رسول خدا (ص) و اولی الأمر دستور می دهد. از نظر مفسران شیعه و سنی آیه مذکور بر عصمت اولی الأمر دلالت دارد. در روایات منظور از اولی الأمر امامان شیعه معرفی شده است.

۱۴. آیه مودت: آیه ۲۳ سوره شوری است. در این آیه، مودت و محبتِ «اَلْقُرْبی» به عنوان مزد رسالت پیامبر بر مسلمانان واجب شده است. از ابن عباس نقل شده که پیامبر منظور از القربی را علی، فاطمه، حسن و حسین بیان کرده است.

۱۵. آیه اطعام: آیه ۸ سوره انسان است. این آیه نیکوکاران را کسانی معرفی می کند که با آنکه خودشان به غذا نیاز دارند آن را به خاطر خدا به مسکین، یتیم و اسیر می دهند. بنابر روایات این آیه، درباره بخشش امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) نازل شد. طبق احادیث، حضرت علی (ع)، فاطمه (س) و خادم آنان فضه به خاطر شفای حسنین (ع) سه روز روزه گرفتند و هر سه روز هنگام افطار با اینکه خود گرسنه بودند، بخشی از غذایشان را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند.

۱۶. آیه اهل الذکر: آیه ۴۳ سوره نحل و ۷ سوره انبیاء است که بر پرسیدن سؤال از اهل ذکر تأکید می کند. برپایه برخی روایات، اهل ذکر منحصر در اهل بیت پیامبر است.