گروهى از مسلمانان گمان مى‏كنند تدبّر در قرآن مجاز نيست مگربراى كسانى كه بهره فراوانى از علم دارند و در اين پندار خود به‏رواياتى استشهاد مى‏كنند كه مردم را از تفسير به رأى قرآن باز مى‏دارد.ولى اين پندار كاملاً غير منطقى است، زيرا خدا به كتاب و مخلوقات‏خود آگاهتر است كه آنها را به تدبّر در قرآن امر كرده و حتّى مى‏توان‏گفت قرآن هر انسانى را در هر زمان و مكانى مخاطب قرار مى‏دهد.
خداوند درباره كتابش مى‏فرمايد:
)هذَا بَيَانٌ لِلنَّاسِ وَهُدىً وَمَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ).
"اين براى مردم دليلى روشن و براى پرهيزكاران راهنما و اندرزى است."
و آيا ممكن است خداوند بيان روشنى را براى همه مردم بفرستدوسپس آنها را از فهم يا تدبّر در آن باز دارد؟ بنابراين فايده بيان روشن)قرآن( چيست؟
خطاب قرآن همه مردم را در بر مى‏گيرد و با "اى مردم" يا "اى‏مؤمنان" يا "اى كسانى كه ايمان آورديد" قرين است و مفهوم آن اين‏است كه خداوند مى‏خواهد آنها به سخنش گوش فرا دهند و آن رادرك كنند و بر اين اساس آيا مى‏توانيم چنين بپنداريم كه تدبّر در آن‏جايز نيست؟ نمى‏توان گفت روايات از تدبرى نهى مى‏كنند كه‏خداوند آن را لازم شمرده است، بلكه منطقى‏تر آن است كه بگوييم‏روايات از چيزى نهى كرده‏اند و آيات قرآنى به چيز ديگرى فرمان‏مى‏دهند يا آن كه روايات حدود تدبّر را روشن مى‏سازند، حدودى كه‏نبايد پا را از آن فراتر نهاد.
روايات از چه چيزى نهى مى‏كنند؟
واقعيّت آن است كه انسان بايد از حقى پيروى كند كه آن رامى‏شناسد و آنچه را كه از آن آگاهى ندارد رها كند. خداوند مى‏فرمايد:
)وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ الْسَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤادَ كُلُّ أُوْلئِكَ كَانَ عَنْهُ‏مَسْؤُولاً).
"از پى آنچه ندانى كه چيست مرو زيرا گوش و چشم و دل همه را بدان بازخواست كنند."
چنانچه در اسلام انسان نبايد از چيزى سخن بگويد كه نسبت بدان‏آگاهى ندارد. خداوند مى‏فرمايد:
)وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ).
"كه درباره خدا چيزهايى بگوييد كه بدان آگاه نيستيد."
قرآن سخن بدون علم و آگاهى را گناه كبيره‏اى مى‏داند كه خداوندآن را بزرگ مى‏شمارد و بندگان آن را كوچك مى‏پندارند. خداوندمى‏فرمايد:
)وَتَقُولُونَ بِأَفْوَاهِكُم مَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَهُوَ عِندَ اللَّهِ‏عَظِيمٌ).
"و چيزى بر زبان مى‏رانديد كه درباره آن هيچ نمى‏دانستيد، مى‏پنداشتيد كه‏كارى خرد است و حال آن كه در نزد خدا كارى بزرگ بود."
بنابراين نمى‏توان انديشه يا عملى را مادامى كه به يقين نرسيده‏ايم‏به كسى نسبت دهيم، و نيز نمى‏توان سخن كسى را تفسير كرد مگرپس از آن كه نسبت بدان يقين حاصل شود و الّا اين تفسير نوعى‏تحريف سخن ديگران و گونه‏اى تهمت است. اهمّيت مسأله درباره‏خداوند سبحان افزايش مى‏يابد، لذا هر سخنى كه به ذات كبريائيش‏منتسب است بايد با تأكيد و يقين همراه باشد و در غير اين صورت برخدا دروغ بسته‏ايم:
)إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ).
"كسانى كه به خدا دروغ مى‏بندند رستگار نمى‏شوند."
و نيز هرگونه تفسيرى از قرآن مجيد كه به يقين نسبت به مطابقت‏آن با واقعيّت تأكيد نيافته‏ايم نوعى افتراء بر خداست، زيرا بدون‏داشتن يقين و اطمينان سخنى را به او نسبت داده‏ايم.
در ميان امّت اسلامى كسانى بوده و هستند كه مى‏خواهند از دين‏به نفع خود سوء استفاده كنند و يا براى اثبات خواسته‏ها و تمايلات‏گمراه كننده‏شان از دين برداشت شخصى داشته باشند و بدين ترتيب‏آيات قرآن را بر اساس نظرات و ديدگاههاى شخصى خود تفسير به‏رأى مى‏كنند، اينان مى‏خواهند كتاب خدا را تابع انديشه‏هايشان‏گردانند و امورى را بر آن تحميل كنند كه اين كتاب الهى آن را دربرندارد.
اسلام مى‏خواهد اين عدّه را در تنگنا قرار دهد، در قرآن آمده‏است كه:
)هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرَمُتَشَابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَتَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِندِرَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبَابِ).
"اوست كه اين كتاب را بر تو نازل كرد، بعضى از آيه‏ها محكماتند، اين‏آيه‏ها امّ‏الكتابند و بعضى آيه‏ها متشابهاتند، امّا آنها كه در دلشان ميل به باطل‏است به سبب فتنه‏جويى و ميل به تأويل از متشابهات پيروى مى‏كنند در حالى‏كه تأويل آن را جز خداى نمى‏داند و آنان كه قدم در دانش استوار كرده‏اندمى‏گويند: ما بدان ايمان آورديم همه از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان‏پند نمى‏گيرند."
قرآن اين چنين از نيّات فاسد اين گروه پرده برمى‏دارد و قاطعانه ازتأويل قرآن در راه اغراض پليد نهى مى‏كند.
روايات، امورى را نهى مى‏كنند كه آيات نيز از آنها باز مى‏دارند ولى‏اين روايات آن را "تفسير به رأى" يا سخن گفتن بر اساس تمايلات‏شخصى تعبير مى‏كنند كه در برابر حق و واقعيّت قرار دارد. اگرچه‏بطور كلّى نظريه پردازى براساس سليقه و آراء شخصى و "تفسير به‏رأى" كردن سخن و نقطه نظر ديگران حرام است ولى چنين كارى‏درباره خداوند تبارك و تعالى حرمت بيشترى دارد و به همين سبب‏روايات اين مسأله را به قرآن اختصاص داده‏اند كه در عين حال ازقوانين عمومى نيز خارج نيست.
و اينك پاره‏اى از اين روايات:
از امام صادق‏عليه السلام نقل شده كه فرموده است: "كسى كه قرآن راتفسير بر رأى كند اگر هم درست از آب درآيد باز هم اجر نمى‏برد و اگراشتباه كند دورى او از آسمان و زمين هم بيشتر گردد."
از پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله روايت شده كه فرموده است: "كسى كه قرآن رإ؛ك‏ظتفسير به رأى كند و به حق برسد بازهم خطا كرده است."
و نيز از حضرتش‏صلى الله عليه وآله روايت شده كه فرموده است: "كسى كه‏قرآن را تفسير به رأى كند جايگاهش در آتش قرار گيرد."
بنابراين حقيقت ترديدناپذير آن است كه سخن براساس برداشت‏شخصى و سليقه‏اى -به ويژه در تفسير قرآن كريم- به شديدترين وجه‏حرام و از آن نهى شده است ولى اين سخن ارتباطى با تدبّر در قرآن‏ندارد زيرا تدبّر يعنى "تفكّر متمركز در آيه براى شناخت حقيقتى‏مشخّص كه در آن ذكر شده است" پس تدبّر همان "كسب آگاهى" ازقرآن است تا آدمى قرآن را تفسير به رأى نكند، بلكه با علم به چنين‏كارى بپردازد

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: