بسم الله‌ الرحمن الرحیم
درس نهم ـ سوره بقره آیات 58 تا 61

و [یاد كنید] هنگامی كه گفتیم: به این شهر [بیت المقدس] وارد شوید، و از نعمت‌های آن هر چه خواستید فراوان و گوارا بخورید و از دروازه [شهر یا درِ معبد] سجده‎كنان درآیید و بگویید: [خدایا! خواسته‌ی ما] ریزش گناهان ماست، تا گناهان‌تان را بیامرزیم و به زودی [پاداش] نیكوكاران را بیفزاییم. (58) ولی ستمكاران، سخنی را كه [بیرون دروازه شهر] به آنان گفته شده بود [پس از ورود به شهر] به سخنی دیگر تبدیل كردند [به جای درخواست ریزش گناهان، درخواست امور مادی نمودند]. ما هم بر ستمكاران به سبب آن كه همواره نافرمانی می‎كردند، عذابی از آسمان فرود آوردیم. (59) و [یاد كنید] آن‌گاه كه موسی برای قومش درخواست آب كرد، پس گفتیم: عصایت را به این سنگ بزن در نتیجه دوازده چشمه از آن جوشید به طوری كه هر گروهی [از دوازده گروه بنی‎اسرائیل] چشمه‌ی ویژه‌ی خود را شناخت. [و گفتیم:] از روزی خدا بخورید و بیاشامید و تبهكارانه در زمین آشوب بر پا نكنید. (60) ‌و [یاد كنید] هنگامی كه گفتید: ای موسی! ما هرگز بر یك نوع غذا صبر نمی‎كنیم، بنابر این از پروردگارت بخواه تا از آن‌چه زمین می‎رویاند از سبزی و خیار و سیر و عدس و پیازش را برای ما آماده كند. [موسی] گفت: آیا شما به جای غذای بهتر، غذای پست‎تر را می‎خواهید؟! [اكنون كه چنین درخواست ناروایی دارید] به شهری فرود آیید كه آن‌چه خواستید، برای شما آماده است. و [داغِ] خواری و بیچارگی بر آنان زده شد و به سبب خشم خدا دچار سقوط معنوی شدند؛ این [خواری و سقوط] به خاطر آن بود كه آنان همواره به آیات خدا كفر می‎ورزیدند و پیامبران را از روی ستم می‎كشتند؛ این [كفرورزی و كشتن پیامبران] به علت آن بود كه [از فرمانِ من] سرپیچی نمودند و پیوسته [از حدود حق] تجاوز می‎كردند. (61)

واژگان

1ـ رَغَداً: فراوانى وسائل زندگی و دل چسب بودن آن. (آیه 58)
2ـ حِطَّة (حَطّ: فرو ریختن): در این جا مقصود فرو ریختن گناهان است.‎ (آیه 58)
3ـ لا تَعثَوا (عَثِیَ: فاسد کرد) : سرکشی و فساد نکنید. (ماده‌ی «عَثی» بیشتر در مفاسد اخلاقی به کار می‌رود از این رو، قرار گرفتن این کلمه در کنار کلمه‌ی «مُفسِدین» یا برای تأکید بیشتر است و یا به معنای گسترش تدریجی فساد.) (آیه 60)
4ـ بَاءُوا بِغَضَبٍ (بَوء: رجوع کردن) : به عذاب الهی رجوع کردند، باز به خشم خداوند دچار شدند. (آیه 61)
5ـ مَسکَنَة: نیاز.
(درماندگى زیاد به طوری كه راه نجات از آن مشكل باشد. از ماده‌ی «سَكَن» گرفته شده است؛ زیرا افراد مسكین كسانى هستند كه بر اثر ضعف و نیاز، قادر به حركت نمى‎باشند. تفاوت آن با «ذلّت» این است كه ذلت، جنبه‌ی تحمیلى از طرف دیگران دارد؛ در حالى كه مسكنت، حالت خود كم‎بینى درونى شخص را میرساند.

نکات تفسیری

آیه 58:
1/58ـ نافرمانی و عذاب
نافرمانی امر خداوند در جهاد، موجب شد بنی‌اِسرائیل چهل سال در بیابان «تیه» یا همان «صحراى سینا» آواره گردند. پس از آن، به نزدیکی شهری رسیدند. مراد از این شهر، احتمالاً همان «بیت المقدس» یا شهر «اَریحا» در شام است. خداوند برای قبول توبه‌ی بنی‌اِسرائیل، به ایشان امر نمود تا هنگام ورود به معبد بیت‌المقدّس‌ (یا دروازه شهر)، کلمه‌ی «حِطّة» (به معنای خداوندا! گناهان ما را بریز!) را بگویند، ولی برخی از آنان، به خاطر استهزاء و مخالفت با دستور خدا، این کلمه را تغییر داده و به جای آن، کلمه‌ی «حِنطة» (گندم) می‎گفتند! به همین دلیل، به عذاب خداوند دچار شدند.
2/58ـ اهل بیت باب رحمت الهی:
1ـ در روایات بسیاری باب حطّه اهل بیت علیهم‌السلام بیان شده‌اند، (تسنيم‏، ج4 ص583):
2ـ اميرالمؤمنين علی عليه‌السّلام فرمود:
«براى بنى‌اسرائيل باب حطه را قرار دادند شما نيز اى امت محمّد براي‌تان باب حطه اهل بيت محمّد صلّى‌اللَّه‌عليه‌و‌آله‌و‌سلم‏ قرار داده شد و دستور داده‏اند از راه هدايت ايشان پيروى كنيد و راه آن‌ها را طى كنيد تا بدين وسيله گناهان‌تان بخشيده شود تا مقام نيكوكاران افزايش يابد و باب حطّه شما بهتر از باب حطّه بنى اسرائيل است. زيرا درب آن‌ها مجموعه‏اى از چند چوب بود ولى درب حطّه شما سخن‌گويان صادق و مؤمن و راهنما و فاضلند».
(التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري عليه‌السلام ص546)
3ـ امام باقر علیه‌السلام نیز ‎فرمود‌ه‌اند:
«نحنُ بابُ حِطَّتِکُم ـ درب حطّه شما، ما اهل بیت هستیم». (تفسير العياشي ج‏1 ص45)
4ـ حضرت آیت‌الله جوادی آملی در این باره می‌فرماید:
«آن‌چه از مجموع روايات متفرّق راجع به اُمَم و اقوام و ناظر به انبيا و اوليا از آدم (عليه‌السلام) و بعد از آن وارد شده اين است كه انسان‏هاي كامل و برين و ممتاز (اهل بیت)... كلمات تامّ خدايند و حضرت آدم آن‌ها را از خدا آموخت و ديگران نيز از آن‌ها تنعّم يافتند. بني‏اسرائيل نيز در هنگام ورود به باب حطّه در پيشگاه آنان تعظيم كردند. (تسنيم‏، ج4 ص585)
آیه 59:
عذاب ظالمان بنی اِسرائیل
(استهزاء کنندگان و تغییر دهندگان فرمان خداوند)
در برخی روایات، این عذاب به نوعی طاعون تفسیر شده است که به سرعت در میان بنی‌اِسرائیل شیوع پیدا کرد و یکی از عوارض طاعون، اضطراب و بی‌نظمی در سخن گفتن است.
آیه 60:
معجزه دیگری از حضرت موسی علیه‌السلام‏:
بنی‌اِسرائیل پس از سرگردانی در بیابان، به شدت تشنه شدند. از این رو، از موسى درخواست آب نمودند. موسی به امر خداوند، عصای خود را بر سنگی زد و به اذن خداوند از آن دوازده چشمه جاری شد. این خود، معجزه‌ی دیگری برای آن حضرت بود؛ زیرا قوم بنی اِسرائیل نیز دوازده گروه بودند.
آیه 61:
1/61ـ ناسپاسی بنی‌اسرائیل:
يك‏نواخت بودن طعام (منّ و سلوي) بهانه جديد قوم يهود بود تا با تحقير و استهزا، (نه خواهش و مسألت)، برخي محصول‏هاي روييدني از زمين، يعني سبزي، خيار، سير، عدس و پياز را پيشنهاد دهند... آن‏سان كه با لجاجت و جسارت و در كمال مقاومتْ اعلان بي‏صبري كرده، به‏موساي كليم عليه‌السلام اعلام داشتند: بر آن‌چه خداوند از آسمان نازل كرده صبر نمي‏كنيم، پس از خدايت بخواه تا از زمين نعمت‏هاي پيشنهادي ما را بدون كار ما بيرون آورد. مقصود آنان از اين طرح، تبديل کامل نعمت آسماني به نعمت زميني بود، نه تكميل آن.
اين بهانه‏جويي و لجاجت از آن‏رو كه نعمت آزادي و استقلال به دست آمده را فداي تنوع‏طلبي و شهوت شكم مي‏كند، با قهر و غضب با آن مقابله شد و حضرت موسي عليه‌السلام از آنان همان چيزي را خواست كه به آن حساس بودند؛ يعني وارد شدن به شهري كه لازمه‌ی آن درگيري و جنگ با جباران و ظالمان بود. (خلاصه‌ای از تسنیم ج4 ص628)
2/61ـ پیامبرکشی یهود:
یهودیان، بسیاری از پیامبران را با روش‎های گوناگون از قبیل سر بریدن، زنده در چاه انداختن، جوشانیدن در دیگ، سوزاندن و... کشتند.
از امام حسین علیه‌السلام‏ نقل شده است که فرمود:
«بنی‌اِسرائیل بین اذان صبح تا طلوع آفتاب هفتاد پیامبر را کشتند و سپس در بازارهای‌شان به تجارت مشغول شدند؛ گویا هیچ واقعه‌ای رخ نداده است؟!»
آنان واسطه‌ی کشتن بسیاری از پیامبران به دست پادشاهان و کفّار نیز گردیدند. از امام صادق علیه‌السلام‏ در این زمینه روایت شده است:
«به خدا سوگند! انبیا را با شمشیرهاى خود نكشتند، اما سخنان ایشان را شنیدند، و آن را نزد نا‌اهلان، فاش كردند؛ در نتیجه دشمن ایشان را گرفت و كشت».
3/61ـ ذلت و سرگردانی یهود در طول تاریخ:
در آیه‌ی 61 خداوند از آینده‌ی قوم یهود در طول تاریخ خبر داده است: (ضُرِبَت عَلَیهِمُ الذِّلَّةُ؛ مهر ذلت بر آن ها زده شده است). با نگاهی به حوادث گوناگونی که برای این قوم در طول تاریخ رخ داده است و نیز وضع آشفته و متزلزل امروزی آنان، به درستی این حکم قاطع قرآن پی می‌بریم.
4/61ـ کفران نعمت
در قرآن، بارها به بنى‌اسرائيل خطاب شده است كه ما شما را بهترين خلايق قرار داديم: «وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ»؛ اما همين بنى اسرائيل، به‏خاطر ناشكرى و به‏خاطر اين‌كه نتوانستند نعمت الهى را حفظ كنند، كارشان به جايى رسيد كه قرآن فرمود: «ضُرِبَتْ‏ عَلَيْهِمُ‏ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ». تاريخِ بشر و ملت‌ها، از تجربه‏ى كسانى يا ملت‌هايى يا افرادى كه نعمت را به دست آوردند، اما نتوانستند آن را نگه دارند، پُر است.
خداى متعال آن‏ها را ملت برگزيده قرار داده بود؛ اما چون به خدا غرّه شدند و وظايف خودشان را انجام ندادند... مورد خشم الهى قرار گرفتند.
(خلاصه‌ای از فرمایشات امام خامنه‌ای ـ 1/6/1368 و 29/3/85)

پیام ها
1) ‎استغفار، مایه‌ی‎ آمرزش براى گناهکار و اعتلاى درجه براى نیكوكار است. «نَغفِر لَكُم خَطایاكُم وَ سَنَزِیدُ المُحسِنِینَ» (آیه 58)
2) ‎توزیع عادلانه و حساب شده‌ی امکانات، سبب‎ امنیّت و مانع اختلاف است. «قَد عَلِمَ كُلُّ اُناسٍ مَشرَبَهُم» (آیه 60)
3) شكم‎پرستی و رفاه‌طلبی عامل سقوط انسان‎هاست. «لَن نَصبِرَ عَلى‎ طَعامٍ واحِدٍ... اهبِطُوا... ضُرِبَت عَلَیهِمُ الذِّلَّةُ وَ المَسكَنَةُ» (آیه 61)
4) ‎ رضایت به خواسته‌ی خداوند و صبر بر آن، تأمین كننده‎‌ی خیر و مصلحت واقعى انسان است. «اَتَستَبدِلُونَ الَّذِی هُوَ اَدنى‎ بِالَّذِی هُوَ خَیرٌ» (آیه 61)
5) ذلّت و بدبختى، مربوط به نژاد نیست؛ بلكه مربوط به خصوصیّات و عقاید و اعمال است. «ذلِكَ بِاَنَّهُم كانُوا یَكفُرُونَ» (آیه 61)

سؤالات پژوهشی
1. چرا در بیان سرگذشت قوم بنی‌اِسرائیل ترتیب زمانی رعایت نشده است؟ (المیزان)
2. مواردی از بی‌ادبی و روحیه‌ی سرکشی قوم یهود در سخنان آنان منعکس شده است. با دقت در آیه‌ی 61 چند نمونه را بیابید. (المیزان)
3. بدیهی است که قتل انبیاء جز به ناحق واقع نمی‎شود، بنابراین فایده‌ی قید «بِغَیرِ الحَقّ» در آیه‌ی 61 چیست؟ (نمونه)


 

	دریافت فایل بروشور درس نهم PDF
	دریافت فایل  word درس نهم
	پرده نگار(پاورپوینت) درس نهم
	فایل صوتی درس نهم ذکر مبارک

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: