امام حسین علیه السلام ، ثمره پیوند حضرت على علیه السلام و حضرت فاطمه علیهاالسلام ، دختر پیامبراعظم صلى الله علیه و آله بود. وى شش سال از دوران کودکى خود را در زمان جد بزرگوارش رسول اللّه صلى الله علیه و آله سپرى کرد و در مکتب جدش تربیت یافت. او بسیار فروتن، خاشع، بخشنده، با گذشت، مهربان و شجاع بود.
پیامبر زمانى که امام حسین و امام حسن علیهماالسلام ، هفت سال بیشتر نداشتند، فرمود: «اینها سرور جوانان بهشتند».
دوره 25 ساله پس از رحلت پیامبر تا حکومت امیرالمؤمنین امام على علیه السلام 
در این دوره، روح لطیف او رحلت پیامبر بعد از آن، شهادت جان گداز مادر و خانه نشینى پدر و غصب فدک و... را دیده بود. در این دوران، امام حسین علیه السلام همیشه در کنار پدر بود و در جنگ ها شرکت مى کرد.
در واقعه حکمیت جنگ نهروان و [دیگر] جریان هاى پس از جنگ صفین نیز همه جا در رکاب پدر بود و آن همه بى وفایى ها و سست عنصرى هاى مردم را نسبت به پدر بزرگوار خود از نزدیک مى دید، با مرارت و تلخ کامى آن مصایب را تحمل مى کرد.
همه او را به عظمت و بزرگى مى شناختند. شجاعت او زبانزد عام و خاص بود. همه براى او احترام قائل بودند و در مقابل او تعظیم و تجلیل مى کردند».
پس از شهادت امیرالمؤمنین امام على علیه السلام : دوره غربت اهل بیت علیهم السلام 
امام حسین علیه السلام پس از شهادت امام على علیه السلام در کنار برادرش، امام حسن علیه السلام ، رهبر و پیشواى وقت بود و هنگام حرکت نیروهاى امام مجتبى علیه السلام به سمت شام، همراه آن حضرت در صحنه نظامى و پیشروى به سوى سپاه شام حضور داشت. هنگامى که معاویه، به امام حسن علیه السلام پیشنهاد صلح کرد، امام حسن علیه السلام ، او و عبداللّه بن جعفر را فراخواند و درباره این پیشنهاد با آن دو به گفت وگو پرداخت و بالاخره پس از متارکه جنگ و انعقاد پیمان صلح، همراه برادرش به شهر مدینه بازگشت و همان جا اقامت گزید.
امام حسین علیه السلام در زمان معاویه و آن شرایط خفقان بار که کسى جرئت اعتراض نداشت، در برابر مظالم معاویه به مبارزه و مخالفت برخاست. نامه هاى متعددى بین او و معاویه رد و بدل شد که نشانه موضع گیرى سخت و انقلابى امام حسین علیه السلام در برابر معاویه است.
معاویه به دنبال فعالیت هاى دامنه دار خود به منظور تثبیت ولى عهدى یزید، به مدینه سفر کرد تا از مردم به ویژه شخصیت هاى بزرگ این شهر که در رأس آنان امام حسین علیه السلام قرار داشت، بیعت بگیرد، ولى امام پاسخ کوبنده اى به او داد که همین پاسخ، سرآغاز مخالفت امام با یزید شد.