أعوذ باللهِ من الشَّیطانِ الرَّجیم. بسم اللهِ الرَّحمن الرَّحیم. الحَمدُ للهِ رَبِّ العالمین وَ لا حَولَ وَ لا قوَة إلا بالله العَلیِّ العَظیم وَ الصَّلاة وَ السَّلام عَلی سَیِّدِنا وَ نبیِّنا خاتم الأنبیاء وَ المُرسَلین أبِی القاسِم مُحمَّد وَ عَلی آلِهِ الطیِبینَ الطاهِرینَ المَعصومین سِیَّما بَقیة اللهِ فِی الأرَضین أرواحُنا وَ أرواحُ العالمینَ لِترابِ مَقدَمِهِ الفِداء وَ لعنة الله عَلی أعدائِهم أجمَعین إلی یَوم الدّین.

صحیفه سجادیه

اگر انسان زیاد مساله بشنود فهمش از مساله بیشتر می شود. تکرار که می شود کم کم مساله یاد می گیریم. قدیمی ها مساله بلد بودند. آدم نمی داند به ماه رمضان می رسد یا نه و بعد وقتی وارد ماه رمضان شد به آخر می رساند یا نه. حضرت زین العابدین علیه السلام یک دعای مفصلی دارند به نام وداع ماه رمضان. خیلی ممتاز است. البته همه صحیفه سجادیه ممتاز است و این هم یکی است. آن نکته ای که می خواهیم عرض کنیم مساله ای در مورد ماه رمضان است. یک مقدماتی فرمودند و بعد می فرمایند که فنحنُ مُوَدِّعوهُ وداع مَن عَزَّ فراقهُ عَلینا ما با ماه رمضان وداع می کنیم.

وداع کسی که فراق از ماه رمضان برایش گران است. وَ غَمَّنا ما را غمگین می کند. وَ اَوحَشَنا ما را می ترساند که از ما جدا شده است. وَ لزمَنا لهُ الذِّمامُ المَحْفوظُ، وَ الحُرْمَة  المَرْعیَّة ، وَ الحَقُّ المَقضِیُّ، فنحْنُ قائِلونَ: السَّلامُ عَلیْکَ بعد یک مجموعه سلام به ماه رمضان می کنند. فنحْنُ قائِلونَ: السَّلامُ عَلیْکَ یا شَهْرَ اللهِ الأکبَرَ، ما می گوییم سلام بر تو باد ای بزرگ ترین ماه خدا. قرآن می فرماید ما سال را به دوازده ماه تقسیم کردیم. ما کردیم. این سنت همیشگی ماست. چهار ماهش ماه های حرام است. اینجا می فرماید این ماه از همه ماه ها مهم تر است.

بزرگ ترین ماه خدا

ببینید ما ماه رجب داریم که فوق العادگی دارد. ماه ذی الحجه داریم که یک دهه آن بسیار فوق العاده است و ماه رمضان. اینجا گفته شده السَّلامُ عَلیْکَ یا شَهْرَ اللهِ الأکبَرَ ای بزرگ ترین ماه خدا. حرف اصلی سر این قسمت است. فرموده اند: وَ یا عیدَ أوْلیائِهِ. ای ماهی که عید دوستان خداست. عید آن زمانی است که آدم شادمانی دارد. این یک ماه عید است. البته ما هفده هجده روز اول سال شمسی به عنوان نوروز عید می گیریم. متاسفانه از یک هفته ده روز قبل کار نمی کنیم و درس نمی خوانیم تا دو سه هفته بعد. نمی دانم شادمانی هم هست؟ قدیم ها آن زمان که سن ما کم بود، شادمانی هم بود. اما حالا را نمی دانم. در هرصورت آن یک چیز دنیایی و گذراست. به معنای واقعی عید ماه رمضان عید است. وَ یا عیدَ أوْلیائِهِ. ای عید اولیاء خدا. عرض کردیم عید آن وقتی است که انسان به شادمانی می گذراند. از جمع ما کسی بود که تمام این ماه را به شادمانی گذراند. ببینید عید و شادمانی زمانی است که هیچ خدشه ای نداشته باشد. چیزی که شادمانی آدم را از بین ببرد، وجود نداشته باشد. آیا ماه رمضان برای ما چنین بود؟ یک شادمانی پیوسته بدون اینکه هیچ گونه ناراحتی و رنجی همراهش نباشد. آن چیزی که بعدش گفتند نشان داده است. وَ یا عیدَ أوْلیائِهِ. ای زمانی که عید اولیاء خداست. اگر کسی ولی خدا باشد این ماه برایش عید می شود.

اگر در خاطرتان باشد یک وقتی به مناسبت سوره یس داستان شهر انتاکیه و حواریون حضرت عیسی که به شهر انتاکیه رفته بودند را عرض کردم. آنجا بین مردم آن شهر و آن بزرگواران، به اصطلاح قرآن با آن سه رسول یک بحث پیش آمد. آنها می گویند ما آمدن شما را به شهر خودمان شوم می دانیم. آن بزرگواران جواب می دهند شومی هرکسی با خودش است. اگر کسی آن شومی را ندارد همه اش برایش مبارکی است. حالا من اضافه اش می کنم. رنج هرکسی با خودش و از خودش است. اگر برای کسی عید می شود، از خودش است. لذا اینجا می گویند عید اولیاء خدا. آنهایی که اولیاء خدا هستند ماه رمضان تماما برایشان عید است. هیچ فرض دیگری ندارد. لحظه ای وجود ندارد که شادمانی نباشد. تمام دوران ماه رمضان. البته از آثارش به ماها هم می رسد. ما متوجه می شویم ماه رمضان با غیر آن فرق دارد. اما اگر بخواهیم کامل برسیم باید به آن حد رسیده باشیم.

در آیه 19 سوره مبارکه یس می فرماید: طائِرُکم مَعَکمْ در آیه 47 سوره مبارکه نمل داریم قالَ طائِرُکمْ عِندَ اللهِ خدا قرار داده است دیگر. معصیت و گناه شوم است. رنج به بار می آورد. در برابر اطاعت از خدا شادمانی به بار می آورد. پس ولی خدا آن کسی است که به شادمانی می رسد. من عرض می کنم اگر عامل رنج فقط گناه است، وقتی که آدم هیچ عامل رنجی به همراه نداشته باشد، یعنی هیچ گناهی نداشته باشد و گناه برایش وجود نداشته باشد پس چنین کسی به شادمانی همیشگی می رسد. این حتی برای ما ها شدنی است. اولیاء خدا کسانی هستند که خدا ولایت امرشان را به عهده دارد. تربیت شان در دست خود خداست. ولی خدا آن کسی است که تمام امورش به تدبیر الهی اداره می شود. مدیریت همه زندگی او را خدای متعال به عهده دارد. اگر همه امور کسی را خدای متعال به عهده دارد، دیگر فرض گناه برایش وجود ندارد.

گناه وقتی است که آدم سرخود باشد. اگر سر خود نیست پس هیچ گناهی برایش نیست. ولی خدا آن کسی است که در هیچ کاری سرخود نیست. تمام کارهایش به عهده خداست. مدیریتش را خدای متعال به عهده دارد. پس هیچ گناهی ندارد. پس برای او عید است. دلیل عید بودن آن است که برایش جز اطاعت فرض ندارد. عرض کردم که این برای ماها هم شدنی است. برای همه انسان ها فرض دارد که بکوشند و به جایی برسند که دیگر گناهی در زندگی شان نباشد. به یک عید همیشگی می رسند. این را عرض می کردیم. اگر انسان به اطاعت رسید، به یک عید همیشگی می رسد. این خیلی مهم است.

ساعات ماه رمضان بهترین رفیق

در دعا می فرماید: السَّلامُ عَلیْکَ یا أکرَمَ مَصْحوبٍ مِنَ الأوْقاتِ، بهترین رفیق ما در زمان ها. ما زمان های متعددی را می گذرانیم. ماه رجب را گذراندیم. ماه شعبان را گذراندیم. قبلش را گذراندیم. بعدش را هم می گذرانیم. این بهترین و کریم ترین رفیق آدمیان در میان ایام و اوقات است. وَ یا خیْرَ شَهْرٍ فی الأیّام وَ السّاعاتِ. بهترین ماه در میان روزها و ساعات عمر آدمی. السَّلامُ عَلیْکَ مِنْ شَهْرٍ قرُبَتْ فیهِ الآمالُ، سلام بر تو باد ماهی که آدم به آرزوهایش می رسد. در این ماه امکان رسیدن به آرزوها از همه وقت ها بیشتر است. وَ نشِرَتْ فیهِ الأعْمالُ. السَّلامُ عَلیْکَ مِنْ قرین  جَلَّ قدْرُهُ مَوْجودا، سلام بر همراهی که آن زمان که بود، در نظر ما خیلی عظیم بود. وَ أفجَعَ فقدُهُ مَفقودا، اما وقتی از دست ما رفت برای ما بسیار گران آمد.

السَّلامُ عَلیْکَ مِنْ أَلیفٍ آنسَ مُقبلا فسَرَّ، وَ أوْحَشَ مُنقضیا فمَضَّ سلام بر تو ای رفیقی که وقتی به ما روی آورد ما را شادمان کرد و وقتی به ما پشت کرد و تمام شد برای ما گران آمد و تلخ شد. السَّلامُ عَلیْکَ مِنْ مُجاورٍ رَقتْ فیهِ القلوبُ، سلام بر تو باد ای رفیقی که وقتی بودی دل ها رقت یافت. از آثار ماه رمضان این است که دل آدم رقیق تر می شود و امکان اینکه در خانه خدا یا در خانه ائمه گریه کند و دلش بسوزد بیشتر است. وَ قلتْ فیهِ الذنوبُ. گناهان کم می شود. چون فشار شیطان کمتر است.

ببینید نیروهایی که ما را به گناه وامی دارد یکی هوا و هوس و نفس اماره خودمان است که راس است. ثانیا شیطان است که از طریق نفس اماره ما را به گناه وادار می کند. نفس اماره وجود دارد و ریشه است. شیطان نیروی خارجی است. نیروی خارجی به کمک نیروی داخلی انسان را به گناه می اندازد. اگر نیروی داخلی وجود ندارد، دست شیطان به آدم نمی رسد. اگر من به اندازه کافی تربیت شده باشم، هیچ نیروی بیرونی نمی تواند مرا به گناه وادارد. هیچ نیرویی. اگر آن تربیت شدگی وجود ندارد، هیچ نیازی به نیروی خارجی هم نیست. همان کافی است تا انسان را گرفتار کند. یا نفس از حالت اماره بیرون آمده و تربیت شده که در این صورت دست شیطان به هیچ چیز نمی رسد. شیطان و انسان را مثال فرموده اند. حالا صفات بد یا بفرمایید کلا به معنای نفس اماره. فرموده اند صفات بد مانند یک گوشتی است که دست یک کسی است و یک سگ گرسنه ای هم به دنبالش هست. تا گوشت دست اوست، سگ هم می آید. هرچه سنگ بزنی و چوب بزنی، آن سگ گرسنه است و گوشت دست توست و به دنبال تو می آید. هر لحظه بتواند به تو حمله می کند. اگر گوشت دستم نباشد سگ اصلا به دنبالم نمی آید. اینکه آن گوشت دست آدم هست یا نیست، تربیت شدگی آدم است. اگر آدم تربیت شده باشد هیچ گوشتی دستش نیست. چون اخلاق های بد آن گوشت هایی هستند که شیطان آنها را می خواهد. چنگش به آن گوشت می رسد. اگر گوشتی وجود ندارد، چنگش به هیچ چیز از من بند نمی شود. خب. وقتی یک نیرو از نیروهایی که آدمی را به گناه وامی دارد کمتر می شود، ناگزیر گناهان کمتر می شود.

السَّلامُ عَلیْکَ مِنْ ناصِرٍ أعانَ عَلی الشیْطان، وَ صاحِبٍ سَهَّلَ سُبُلَ الإحْسانِ سلام بر تو باد ای یاری که علیه شیطان یاری می کند. می دانید تمام این ماه شیاطین زنجیر شده اند. پس کمک دارد. این ماه و برکت این ماه در جنگ با شیطان کمک می کند. اگر انسان تمرین این ماه را به پایان برساند، خیلی خوب است. بعضی بزرگان گذشته و شاید امروز هم یک کسانی باشند، سعی می کردند ده روز قبل یا بعد از ماه رمضان را هم به آن متصل کنند. در کتاب های فقهی دارد که به جز عید، شش روز بعد از ماه رمضان، روزه مستحب است. فقط می خواستم نشانی عرض کنم. ده روز قبل یا بعد را هم اضافه می کردند که چهل روز بشود. اگر آدم چهل روز یک عملی را ادامه دهد، مثلا چهل روز به طور دقیق مراقب چشم یا زبانش باشد، این می تواند به مرحله اولی از یک عادت برسد. اگر عادتش کامل شود، می تواند تا پایان سال از آن عادت استفاده کند و دیگر زبان و چشمش در اختیارش باشد. ببینید می خواهیم عرض کنیم که تمام اینها از طرف خداست. ما که کاری نکرده ایم. ما که ماه رمضان را پیش نیاورده ایم. ماه رمضان از ماه هایی است که خدا برای ما پیش می آورد و همه مرحمت هایی که پیش می آید مرحمت های خداست.

السَّلامُ عَلیْکَ ما أکثرَ عُتقاءَ اللهِ فیکَ، چقدر زیاد و فراوان اند کسانی که در این ماه از بند آتش نجات پیدا می کنند. در روایت دارد خدای متعال هرشب دم افطار هزار هزار نفر را از آتش جهنم نجات می دهد. شخص کاری نکرده. فقط در ماه رمضان بوده. اهل ماه رمضان بوده. یعنی مثلا روزه گرفته، مسلمان و مومن بوده. همین که با ایمان وارد ماه رمضان شده، به برکت ماه رمضان خدای متعال از گناهانش می گذرد و از آتش جهنم نجاتش می دهد. چه بسیارند کسانی که در این ماه رمضان از آتش جهنم نجات یافتند. وَ ما أسْعَدَ مَنْ رَعی حُرْمَتکَ بکَ و چقدر خوشبخت شد کسیکه حرمت تو را در این ماه حفظ کرد. چگونه حرمت ماه را حفظ کنیم؟ ماه رمضان را چگونه حفظ کنیم؟ فرمایش امیرالمومنین و فرمایش رسول خدا این است.

افضل اعمال در ماه رمضان

امیرالمومنین عرض کرد یا رسول الله افضل اعمال در این ماه چیست؟ فرمود ورع از محارم الهی. پرهیز از گناه برترین اعمال است و حرمت این ماه است. فرمودند که ماه رمضان پرهیز شما فقط از خوردنی و آشامیدنی نباشد. سعی کنید که چشم و زبان و پوست بدنت هم روزه باشد. این می شود رعایت حرمت ماه رمضان. هرچه رعایت حرمت بیشتر باشد، سعادت بیشتر است. فرمودند چقدر سعادتمند است کسی که حرمت تو را رعایت کرده باشد. سلام برتو باد. چقدر تو گناهان بسیار را محو می کردی. باز یک نکته دیگر. ما دو ماه ارزشمند را در دوران سال داریم. یکی ماه محرم و یکی ماه رمضان. گاهی آن دهه ماه محرم می تواند خیلی برتر از ماه رمضان باشد. بستگی به انسان و تلاشش دارد. خب ماه رمضان و ماه محرم چکار می کند؟ محو گناهان جزء خواص این ماه هاست. ببینید اگر آنچه که ما در طول سال جمع می کنیم بماند و سال بعد هم روی آن بار شود و سال بعد هم روی آن بار شود، نمی دانیم به سال چندم از عمرمان می رسیم. نمی دانیم. به برکت ماه رمضان و ماه محرم خیلی از بارهای ما سبک می شود. این خیلی مهم است. این را هم عرض کنم. یکی از دوستان می گفت در محلی که ما کار می کنیم از این آقایان از دست رفته هستند. ماه رمضان خیلی برایشان گران است. از مدت ها قبل از اینکه ماه رمضان برسد اینها دارند غر غر می کنند. تمام ماه رمضان برایشان گران گذشته. همین که می بینند این آدم روزه گرفته، به او سخت می گذرد. این روزه می گیرد، به او سخت می گذرد. با اینکه او آزاد است و مثل گذشته همه کار می کند. می گویند سلام بر تو باد که چقدر بر مجرمان طولانی گذشتی و چقدر در سینه مومنان مهم بودی. سلام بر تو باد ماهی که هیچ ماه و هیچ روز دیگری در طول سال رقیب تو نیست. این برای یک یادآوری از ماه از دست رفته ما. یک کمی هم نکات اخلاقی در آن وجود داشت.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی آیت الله محمد علی جاودان