انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی نیز به پایان رسید و باز هم اصولگرایان همچون انتخاب های پیشین (ریاست جمهوری و شورای شهر) مورد اعتماد مردم قرار گرفتند. آنچه که در بیانات رهبر معظم انقلاب در رابطه با واژه های اصولگرایی و اصلاح طلبی نمودار است توجه به بار معنایی هر دو مقوله و لزوم امتزاج آنها در راستای اهداف و اصول انقلاب و نظام اسلامی است.از نگاه ایشان نه اصول گرایی صرف و نه اصلاح طلبی تنها مطابق روح و ذات انقلاب نیست و جریان های معتقد باید التزام خود را به هردو روی این سکه به اثبات برسانند. این نوشتار می کوشد تا ابعاد مختلف اندیشه اصول گرایی اصلاح طلبانه را بررسی کند.

اصول گرایی اصلاح طلبانه چیست؟

اصول گرایی اصلاح طلبانه به شیوه ای گفته می شود که هم به اصول و ارزش های مردم اعتقاد دارد و هم به پیشرفت و توسعه کشور. به عبارت دیگر پذیرش اصول و مبانی حقیقی اسلام از یک سو و بخش های مثبت زمان حاضر و دنیای جدید از سوی دیگر سخن اصلی اصول گرایان اصلاح طلب است.

به این ترتیب اصول گرایی اصلاح طلبانه حاضر نیست تا به قیمت یکی از این دو (ارزش های دینی مردم و یامسایلی مانند آزادی، پیشرفت و..) دیگری را قربانی کند؛ زیرا اصولاً میان این دو تضادی نمی بیند و معقتد است که می توان هم زمان هر دو را با هم داشت و حفظ نمود.

در مقابل اصول گرایی اصلاح طلبانه، برخی از اصول گرایان و اصلاح طلبان قرار می گیرند که ارزش ها و دین مردم یا پیشرفت و توسعه جامعه را قربانی دیگری می کنند.

به عنوان مثال برخی از این افراد رشد اقتصادی جامعه را به صورتی مطرح می نمایند که با دین داری سازگار نباشد یا دین داری را به شیوه ای مطرح می کنند که با آزادی (در معنای صحیح و اسلامی آن) هماهنگ نگردد.

چرا اصول گرایی اصلاح طلبانه بهترین شیوه ممکن برای اداره کشور است؟

در پاسخ به این سوال باید به دومسئله اصلی توجه کنیم:

اول: ما ایرانیان مردمی مسلمان و متدین هستیم که به ارزش های اسلامی و دینی عمیقاً باور داریم.

دوم: ما ایرانیان از بیش از یک قرن پیش مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی را شروع نموده ایم و خواهان برخورداری از جامعه ای پیشرفته و موفق می باشیم.

تجربه نشان می دهد که هر یک از روش های اصول گرایی یا اصلاح طلبی تنها یکی از دو مسئله اصلی بالا را مدنظر قرار می دهند و با بی مهری به مسئله بعدی آن را بی اهمیت جلوه می دهند.

اصول گرایی اصلاح طلبانه بر این اساس شکل گرفته است که توجه به هر دو مسئله و خواسته ایرانیان مانند دو بالی می ماند که پرواز جامعه را به سمت اهداف والای خود ممکن می سازد.

مواضع اصلی اصول گرایی اصلاح طلبانه کدام اند؟

در زیر برخی از مباحث مهم کشور را با توجه به دیدگاه های اصول گرایان اصلاح طلب بررسی می کنیم:

1. قانون اساسی:

قانون اساسی میثاق اصلی نظام ومسئولان برای دست یابی به اهداف انقلاب شکوهمند اسلامی است. این اهداف هم شامل ارزش های دینی می شود و هم شامل علاقه مردم ایران به مسایلی نظیر آزادی، عدالت، توسعه و پیشرفت. نگاه به قانون اساسی از نظر اصول گرای اصلاح طلبانه بر این اساس است که جمهوری اسلامی یک پای در اصول دینی دارد و یک پای در دنیای جدید و مسایل آن. قانون اساسی تضمین کننده توجه مسئولان و مردم به این دو بخش مهم می باشد.

2. ولایت فقیه:

ولایت فقیه از ارکان اصلی انقلاب اسلامی ایران است. اصول گرایی اصلاح طلبانه معتقد است که حضور ولی فقیه در جامعه سبب می شود تا انقلاب از مسیر اصلی خود دور نیفتد و نسبت به اهداف اولیه خود منحرف نگردد.

3. امام امت:

امام خمینی از جمله نوادر تاریخ بودند. ایشان علاوه بر عالم دینی بودن ویژگی های منحصر به فرد دیگری را نیز در خود جمع کرده بودند. امام را باید عارف، فیلسوف، فقیه، اخلاق شناس زبردست و فردی آشنا به جدیدترین مسائل روز جهانی نیز دانست. علاوه بر موارد بالا امام خمینی، برخلاف بسیاری از فقیهان سنتی، مردم شناس نیز بودند.

ایشان در عین حال که اصول گرا و معتقد به ارزش های اسلامی بودند اصلاح طلب و طرفدار تصحیح مشکلات جامعه و پیشرفت آن نیز بودند. از این روی دو گروه مرتجعان و غرب زدگان همیشه در مقابل امام قرار می گرفتند.

4. رهبر معظم انقلاب:

انتخاب صحیح و مناسب حضرت آیه الله خامنه ای پس از رحلت جانگداز حضرت امام (ره) به تداوم یافتن راه ایشان منجر شد. شیوه صحیح اداره جامعه توسط ایشان موجب گشته است که رهبر انقلاب هم اکنون هم مشروعیت بالایی داشته باشند و هم از مقبولیت اجتماعی وسیعی بهره مند گردند. از جمله مهمترین ویژگی های مقام معظم رهبری در مسائل سیاسی کشور، حساسیت ایشان نسبت به مراعات موازین اسلامی از یک سوی و مخالفتشان با افکار ارتجاعی از سوی دیگر است.

تصمیمات ایشان نشان می دهد که رهبری نگاهی تیزبینانه و عقلانی به مسائل سیاسی ایران دارند و با ظرافت ها و ظرفیت های جامعه به خوبی آشنا هستند.

5 آزادی همراه با عدالت:

اگر آزادی و عدالت را در مقابل هم قرار دهیم هر دو آن ها شکست می خورند. هم اکنون بسیاری از متفکران معتقد گشته اند که هر دو این آرمان های مهم بشری (عدالت و آزادی) باید همراه با هم دنبال شوند. کنار هم دیدن آزادی وعدالت از اندیشه های اصلی اصول گرایی اصلاح طلبانه است. علاوه بر این اصول گرایان اصلاح طلب آزادی را در چارچوب ارزش های دینی می بینند همچنین حاضر نیستند به بهانه عدالت راه های توسعه و پیشرفت کشور را مسدود نمایند. در عین حال این اندیشه راضی به آن نیست که به نام پیشرفت به اقشار کم درآمد جامعه فشاری آزاردهنده وارده آید.

6. توسعه:

دست آوردهای انقلاب اسلامی در زمینه توسعه بسیار زیاد و قابل توجه است. ایجاد روحیه خودباوری از جمله این موارد بوده است.

با این حال هم چنان کشور نیاز به دست یابی به توسعه ای بیش تر و وسیع تر دارد. مشکلات به جای مانده از سال های حکومت ستم شاهی و جنگ بعثیان بر ضد ملت ایران سبب شده است که امروزه نیاز به توسعه کشور، نیازی واقعاً جدی و مهم باشد.

در کنار این، باید مواظب بود که نیاز به توسعه به قیمت فراموشی ارزش ها و مبانی انقلاب اسلامی و انکار فرهنگ اسلامی ایرانی تمام نشود. علاوه بر این توسعه نباید منجر به ناعدالتی و یا فراموشی مردم سالاری گردد.

7. ارزش گرایی:

اصول گرایان اصلاح طلب با این تفکر که ارزش گرایی به عقب ماندگی و تحجر منجر می شود، کاملاً مخالفند. بررسی و بازبینی ارزش های بلند اسلامی نشان می دهد که عمل به آن ها نه تنها زندگی معنوی بلکه زندگی مادی مردم را بهبود می بخشد و به هیچ وجه یک سویه نیستند.

علاوه بر این اصول گرایان اصلاح طلب بر این واقعیت مهم تاکید می کنند که اصولاً جامعه ایرانی جامعه ای ارزش مدار است و بنابراین کنار گذاشتن ارزش های اسلامی به معنای کنار گذاشتن مردمی است که تمام وجودشان با ارزش های دینی آمیخته است.

8. مشروعیت و کارآمدی نظام مقدس جمهوری اسلامی:

حکومت جمهوری اسلامی ایران توسط مردمی که خود با انقلاب آن را ایجاد کردند، طی جنگ تحمیلی از آن حمایت کردند و پس از جنگ نیز هر بار که لازم شد به صحنه آمدند، بارها و بارها تایید شده است. به این ترتیب جامعه حکومت را در بالاترین حد مشروع می داند.

جمهوری اسلامی هم چنین از کارآمدی بالایی نیز برخوردار است. فرزندان انقلاب توانستند بسیاری از مشکلات بزرگ این کشور همچون خدمات رسانی به دورترین مناطق محروم این کشور را به خوبی انجام دهند.

با این حال از نظر اصول گرایان اصلاح طلب هم اکنون مهمترین مساله نظام مقدس جمهوری اسلامی آن است که به کارآمد تر سازی خود بپردازد. کارآمد تر شدن حکومت نتایج زیر را سبب می شود:

• سطح زندگی مردم را ارتقاء می دهد و زمینه های زندگی مناسب تر را برای ایشان فراهم می آورد.

• به جهانیان نشان می دهد که نظام جمهوری اسلامی تا چه میزان از توانمندی و قدرت لازم برای ساختن همزمان زندگی مادی و معنوی مردم برخوردار است.

9. مردم گرایی و مخالفت با توده گرایی:

توجه به مردم و گرایش داشتن به ایشان بسیار مهم و اساسی است. با این حال «مردم گرایی» نباید به «توده گرایی» منجر شود. اگر توجه به مردم به منظور سوء استفاده از آن ها و از طریق تهییج احساسات لحظه ای آنان باشد، نه تنها ارزشی ندارد بلکه ضد ارزش است و به معنای مخالفت با مردم گرایی واقعی می باشد

بی گمان تحقق کامل اندیشه ها و ایده های اصول گرایی اصلاح طلبانه به هم فکری و هم اندیشی مجموعه نخبگان علاقه مند به این اندیشه و مرام سیاسی نیاز دارد. در این راه، لازم است تا با مطالعه ای گام به گام در حوزه های مورد بحث، افق هایی را گشود که در چشم انداز هر یک بخشی از توانمندی های این ایده موثر و مهم سیاسی بروز و ظهور خواهد یافت.

امید آنکه منتخبین مجلس هشتم توجه به این مقوله مهم را وجهه همت خویش سازند.