اصلح؛ وِیژگی های فرد اصلح در قرآن

صالح یعنی شایسته و اصلح یعنی شایسته تر در مقام علم و عمل. بر حسب آنچه که از آیات قرآن، سخنان معصومین (ع) و حکم عقل به دست می آید، فرد اصلح به نسبت مورد کار و اهمیت آن باید دارای خصوصیاتی باشد که در اینجا از نگاه حاکمیتی و سیاسی و اجتماعی و در مقام کارگزاری نظام اسلامی به برخی اشاره می شود : با توجه به آیات قرآن و سخنان اهل بیت‌(ع) « تعبد به ارزش‌های اسلامی، امانتداری، علم و آگاهی، پرهیز از تجمل‌گرایی، استقلال‌خواهی و بیگانه‌ستیزی، صداقت در گفتار و رفتار، لیاقت و شایستگی به همراه شجاعت و شهامت » از ویژگی‌های اصلی فرد اصلح در کار گزاری نظام اسلامی است.
توضیح این که:
به مصداق آیات شریفه «الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم اولئک لهم الامن و هم مهتدون / انعام آیه 82 » و « الذین آمنوا و کانوا یتقون / یونس 63 » و آیات مشابه؛ بنیاد، رکن و پایه جمهوری اسلامی ایران بر اساس دین مبین اسلام و حفاظت از ارزش‌های حیاتی آن شکل گرفته است و اکثریت ملت ایران و رأی‌دهندگان مسلمان هستند.
اهتمام جدی به اسلام و ارزش های الهی و معنوی مهم ترین وظیفه فرد اصلح است   و تحت هیچ شرایطی نمی ‌تواند از این وظیفه مهم تخطی کند و این ویژگی نه تنها برای فرد اصلح، بلکه برای تک تک مسئولان در حکومت اسلامی ضروری و لازم است چنان که امیرمؤمنان حضرت علی(ع) در نامه ‌ای به یکی از کارگزارانش می ‌فرمایند: « فانت محقوق ان تخالف علی نفسک و ان تنافخ عن دینک و لو لم یکن لک الا ساعة من الدهر و لا تسخط ا... برضی احد من خلقه، فان فی ا... خلفا من غیره و لیس من ا... خلف فی غیره؛ بر تو شایسته است که با هواهای نفسانی مخالفت و از دین خود دفاع کنی، هر چند برای تو ساعتی از زندگی نمانده باشد؛ خدا را به خاطر رضایت احدی از مردم خشمگین مکن، زیرا خداوند جایگزین همه چیز می شود اما هیچ چیزی جانشین خداوند نمی‌تواند باشد».
امانتداری به عنوان دومین خصوصیت مهم است. اداره جامعه اسلامى، امانتى است که از سوى خدا و   مردم به مسئولان سپرده مى‌شود، لذا وظیفه مردم است این امانت را به کسانى که اهلیت و صلاحیت دارند بسپارند و افراد مسئول نیز در این زمینه و به مصداق آیات شریفه 8 از سوره مبارکه مؤمنون و 32 از سوره مبارکه معارج که می‌فرماید « والذین هم لاماناتهم و عهدهم راعون » موظف به رعایت این امانت و عهد الهی هستند که در ترجمه این آیات، به خوبی این مفهوم روشن است و قرآن کریم می‌فرماید « و کسانی که امانت‌ها و پیمان خود را رعایت می‌کنند».
علم و آگاهی به عنوان ویژگی سوم است . با محور قرار دادن آیه شریفه 55 از سوره مبارکه یوسف که می‌فرماید « قال اجعلنی علی خزائن الارض انی حفیظ علیم »، همان طور که از ترجمه آیه و داستان یوسف پیامبر (ع) بر می‌آید، ویژگی علم و آگاهی در این پیامبر خداوند باعث شد که ریشه نابسامانی آن عصر را شناسایی کند و در پی چاره‌جویی برآید البته براساس بخش پایانی متن آیه می‌توان به صراحت اظهار داشت که مفهوم آیه شریفه تلفیق ویژگی علم و آگاهی با امانتداری است.
پرهیز از تجمل گرایی؛ زیرا اشراف ‌گرا نمی ‌توانند دغدغه خاطر محرومان و مستمندان جامعه را داشته باشند و درد آن ها را بفهمند.
در این باره مصادیق زیادی در آیات قرآن وجود دارد که از جمله می‌توان به عبارت « انهم کانوا قبل ذلک مترفین / سوره مبارکه واقعه آیه شریفه 45 » و یا « قالوا طائرکم معکم ائن ذکرتم بل انتم قوم مسرفون / سوره مبارکه یس آیه شریفه 19 » اشاره کرد.
امام راحل (ره) در کلامی ناظر به این خصوصیت درباره نمایندگان مجلس می ‌فرمایند: « آن روزی که - خدای نخواسته - مجلسیان خوی کاخ نشینی پیدا کنند و از این خوی ارزنده کوخ‌ نشینی بیرون بروند، آن روز است که ما برای این کشور باید فاتحه بخوانیم؛ ما در طول مشروطیت از این کاخ ‌نشین ها خیلی صدمه خوردیم؛ مجلس‌های ما مملو از کاخ ‌نشین بود و در بینشان معدودی بودند که از آن کوخ ‌نشین ها بودند و همین معدودی که از کوخ ‌نشین ها بودند، از خیلی انحرافات جلوگیری می‌کردند.».
استقلال خواهی و بیگانه ستیزی به عنوان یکی دیگر از ویژگی های فرد اصلح کارگزار نظام اسلامی است باید حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور مدّ نظر او باشد؛ او باید در گفته ها، نوشته ها و اظهار نظرهایش، استقلال کشور و تأمین مصالح و حقوق مردم (منافع و مصالح مسلمانان) را مد نظر داشته باشد و هیچ گاه اندیشه دوستی با دشمنان و پیوستگی با بیگانگان را در سر نپروراند.
خداوند متعال در سوره نساء با صراحت تمام دوستی و تمایل به بیگانگان را از خصلت‌های منافقان دانسته است و به اهل ایمان سفارش می کند که مبادا در تصمیم گیری‌های خود دشمنان اسلام و بیگانگان را بر مؤمنان ترجیح دهند و این ندای آسمانی را به مسلمانان ابلاغ می کند که « یا ایها الذین آمنوا لا تتخذوا الکافرین اولیاء من دون المؤمنین؛ ای اهل ایمان ! کافران را به جای مؤمنان دوست و تکیه گاه خود قرار ندهید ».

بهترین معیار شناخت مردان الهی و حق باوران راستین، صداقت و راستگویی آنان در گفتار و رفتار آنهاست، این ویژگی نیز در زمره خصوصیات فرد اصلح از منظر قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) است.
طبق فرموده امام صادق علیه السلام باید صداقت و امانتداری افراد را سنجید و آن گاه به آن ها اعتماد کرد؛ آن حضرت ضمن حدیثی می فرماید « لا تغتروا بصلاتهم ولا بصیامهم، فان الرجل ربما لهج بالصلاة والصوم حتی لو ترکه استوحش ولکن اختبروهم عند صدق الحدیث و اداء الامانة ؛ به نماز و روزه افراد فریفته نشوید، زیرا شخص گاهی به نماز و روزه عادت کرده که اگر آن را رها کند احساس وحشت می کند، اما برای شناخت افراد، آن ها را با میزان راستگویی و امانتداری بیازمایید ».
لیاقت و شایستگی نیز بر اساس حدیثی از پیامبر اکرم(ص) که فرمودند « من استعمل عاملا من المسلمین و هو یعلم ان فیهم اولی بذلک منه و اعلم بکتاب ا... و سنة نبیه فقد خان ا... و رسوله و جمیع المسلمین ؛ هر کس از مسلمانان کارگزاری را بر مسئولیتی بگمارد، در حالی که می داند در میان مسلمانان، از او شایسته تر و داناتر به کتاب خدا و سنت پیامبر صلی ا... علیه و آله و سلم وجود دارد، بی تردید به خدا، پیامبر او و جمیع مسلمانان خیانت کرده است »، از خصوصیات بارز و برجسته فرد اصلح است.
این خصیصه به خوبی در آیه شریفه 247 از سوره مبارکه بقره تشریح شده و خداوند در این آیه با اشاره به لیاقت و شایستگی طالوت - در زمینه علمی و هم در امور جسمی به جهت فرماندهی سپاه - این خصوصیت را از ویژگی های مهم برای فرماندهی و نمایندگی مردم برشمرده است. « .... قال ان الله اصطفه علیکم و زاده بسطة فی العلم و الجسم ».
شجاعت و شهامت به عنوان دیگر ویژگی است. مردان خدا در سایه ایمان قوی و یقین به حقانیت اهداف خود، هرگز از قدرتی جز قدرت خداوند متعال، هراسی به دل راه نمی دهند و جز در برابر خداوند متعال سر تسلیم فرود نمی آورند؛ همچنان که امام علی(ع) فرمودند « عظم الخالق فی انفسهم و صغر ما دونه فی اعینهم ؛ خدا در وجود آن ها بزرگ و غیر خدا در منظر آنان کوچک است ».
با توجه به آیه شریفه 70 از سوره مبارکه احزاب، و با به استناد این آیه شریفه که می فرماید « یا ایهاالذین آمنوا اتقوا الله و قولوا قولا سدیدا ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا پروا دارید و سخنی استوار گویید »، بر یک فرد اصلح شایسته است که چنین باشد و در موضع ‌گیری‌ها و اظهارنظرهای خود، از هیچ منصب و مقامی هراس نداشته باشد؛ بنابراین کسانی که نفس ضعیف دارند و در حوادث مرعوب قدرتمندان و استعمارگران می شوند، شایسته نمایندگی مردم نیستند.
پیروی کامل از جریان مستمر نبوت، امامت و ولایت ( ودر زمان غیبت امام عصر-عج- ولایت فقیه). بر پایه آیه« اطیعو الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم»، و آیات دیگر، از ویژگی های بارز فرد اصلح پیروی کامل از جریان مستمر نبوت، امامت و ولایت ( ودر زمان غیبت ولایت فقیه) است.
در پایان لازم به ذکر است که انتخاب فرد اصلح امری است که با تشخیص فردی یا بهره گیری از نظرات کارشناسان هر چند سخت ولی امکان پذیر است، و ترجیح فرد دارای آن خصوصیات بر هر کس که آگاه بر آنها باشد لازم است.

ملاک های انتخاب درست از دیدگاه قرآن کریم

نویسنده : ابراهیم نژاد، حسین

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: