يگانگى خدا

پرسش 9 . لطفا يگانگى خداوند را براى من اثبات كنيد؛ وجود خداوند براى من مسلّم است؟

اثبات يگانگى خدا :

در باب اثبات يگانگى خداوند، دلايل گوناگونى ذكر شده است كه در اين اختصار نمى توان همه آنها را شمارش و تبيين كرد؛ از اين رو تنها به تحليل و تشريح يك دليل بسنده مى كنيم. فهم اين برهان، نيازمند توجّه به دو مقدمه است:

يكم. وجود هر معلولى، وابسته به علت خويش است؛ به عبارت ديگر بنا بر اصل عليّت ـ كه در جاى خود مستدل و مبرهن گشته ـ هر معلولى وجود خودش را ـ با همه شئون و متعلقاتش ـ از علّت هستى بخش خويش،  دريافت مى دارد و اگر احتياج به شروط و معدّاتى هم داشته باشد، مى بايست وجود آنها هم مستند به علّت هستى بخش خويش باشد. بنابراين اگر دو يا چند علت هستى بخش، در عرض هم فرض شوند، معلول هر يك از آنها، وابسته به علّت خودش است و هيچ گونه وابستگى به علت ديگر يا معلول هاى آن، نخواهد داشت. بدين ترتيب، ارتباط و وابستگى ميان معلول هاى آنها، به وجود نخواهد آمد.

دوم. نظام اين جهانِ مشهود، نظام واحدى است كه در آن، پديده هاى هم زمان و ناهم زمان، با يكديگر ارتباط و وابستگى دارند. امّا ارتباط پديده هاى هم زمان، همان تأثير عِلّى و معلولى در ميان آنها است كه موجب تغييرات و دگرگونى هايى در آنها مى شود و به هيچ وجه، قابل انكار نيست و امّا ارتباط ميان پديده هاى نا هم زمان، به اين صورت است كه پديده هاى «گذشته»، زمينه پيدايش پديده هاى «كنونى» را فراهم كرده اند و پديده هاى «كنونى» نيز به نوبه خود، زمينه پيدايش پديده هاى «آينده» را فراهم مى سازند. اگر روابط علّى و اعدادى، از ميان پديده هاى جهان برداشته شود، جهانى باقى نخواهد ماند و هيچ پديده ديگرى هم، به وجود نخواهد آمد. چنان كه اگر ارتباط وجود انسان با هوا، نور، آب و مواد غذايى بريده شود، ديگر نمى تواند به وجود خود ادامه دهد و زمينه پيدايش انسان ديگر يا پديده ديگرى را فراهم سازد.

با ضميمه اين دو مقدمه، مى توان نتيجه گرفت كه نظام اين جهان ـ كه شامل مجموعه پديده هاى بى شمار گذشته، حال و آينده است ـ آفريده يك آفريدگار مى باشد و تحت تدبير حكيمانه او اداره مى شود؛ زيرا، اگر يك يا چند آفريدگار ديگرى مى بود، ارتباطى ميان آفريدگان به وجود نمى آمد و نظام واحدى بر آنها حاكم نمى شد؛ بلكه هر آفريده اى از طرف آفريدگار خودش، به وجود مى آمد و به كمك ديگر آفريدگان همان آفريدگار، پرورش مى يافت. در نتيجه، نظام هاى  متعدد و مستقلى، به وجود مى آمد و ارتباط و پيوندى ميان آنها برقرار نمى شد. در  صورتى كه نظام موجود در جهان، نظام واحد همبسته اى است و پيوند ميان پديده هاى آن، مشهود است.[99]