بسم الله‌ الرحمن الرحیم
 درس هفتم ـ سوره بقره آیات 38 تا 48

واژگان
1ـ یَاَتِیَنَّکُم (اِتیان: آسوده آمدن) : براى شما بیاید. (آیه 38)
2ـ لاتَشتَروا (اِشتِراء: معامله کردن، فروختن) : نفروشید. (آیه 41)
3ـ تَنسَون (نِسیان: فراموشی): فراموش می‌کنید. (آیه 44)
4ـ مُلَاقُوا (جمع مُلاقی: اسم فاعل از لِقاء) : دیدارکنندگان، ملاقات‌کنندگان. «لِقاء» در لغت به معناى «حضور دو نفر در كنار یكدیگر» است و نقیض آن «حجاب» است. (آیه 46)
5ـ لَا تجزِى (جَزاء: کفایت کردن) : كفایت نمی‎كند. (آیه 48)

نکات تفسیری
این آیات، خطاب به یهودیان عصر پیامبر اسلام صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم است كه در مدینه و اطراف آن زندگى مى‎كردند.
آیه40:
1/40ـ به پیمان خدا وفادار باشید
در این آیه، از یهودیان خواسته شده تا نعمت‌های فراوان الهی را ‎ـ که در آیات 49 به بعد ذکر شده‎ ـ به یاد آورده و به پیمانى كه با خدا بسته‌اند، وفادار بمانند.
2/40ـ آیات پیمان بنی‌اسرائیل
الف) بقره/83
وَ إِذْ أَخَذْنا ميثاقَ بَني‏ إِسْرائيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَليلاً مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ
و (به ياد آوريد) زمانى را كه از بنى‌اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خداوند يگانه را پرستش نكنيد؛ و به پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و بينوايان نيكى كنيد؛ و به مردم نيك بگوييد؛ نماز را برپا داريد؛ و زكات بدهيد. سپس (با اين‌كه پيمان بسته بوديد) همه شما ـ جز عده كمى ـ سرپيچى كرديد؛ و (از وفاى به پيمان خود) رویگردان شديد.
ب) بقره/84
وَ إِذْ أَخَذْنا ميثاقَكُمْ لا تَسْفِكُونَ دِماءَكُمْ وَ لا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَ أَنْتُمْ تَشْهَدُونَ
و هنگامى را كه از شما پيمان گرفتيم كه خون هم را نريزيد؛ و يكديگر را از سرزمين خود، بيرون نكنيد. سپس شما اقرار كرديد؛ (و بر اين پيمان) گواه بوديد.
ج) مائده/12
وَ لَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ ميثاقَ بَني‏ إِسْرائيلَ وَ بَعَثْنا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقيباً وَ قالَ اللَّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاةَ وَ آتَيْتُمُ الزَّكاةَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلي‏ وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ لَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ فَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبيلِ.
خدا از بنى اسرائيل پيمان گرفت. و از آن‌ها، دوازده نقيب [سرپرست‏] برانگيختيم. و خداوند (به آن‌ها) فرمود: «من با شما هستم! اگر نماز را برپا داريد، و زكات را بپردازيد، و به رسولان من ايمان بياوريد و آن‌ها را يارى كنيد، و به خدا قرض‌الحسنه بدهيد [در راه او، به نيازمندان كمك كنيد]، گناهان شما را مى‏پوشانم [مى‌بخشم‏]؛ و شما را در باغ‌هايى از بهشت، كه نهرها از زير درختانش جارى است، وارد مى‏كنم. اما هر كس از شما بعد از اين كافر شود، از راه راست منحرف گرديده است.
آیه 41:
1/41ـ رتبه نخستِ کفر نباشید
در این آیه، از یهودیان زمان پیامبر صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم خواسته می‌شود كه به آیات قرآن ‎ـ كه از جانب خدا نازل شده و گواه بر مطالب تورات است‎ ـ ایمان آورده و در رتبه‌ی نخستِ کافران به آن نباشند؛ زیرا آنان دلایل روشن حقانیت دین پیامبر را می‌دانستند و به همین جهت، از آنان انتظار بیشتری نسبت به دیگر منکران می‌رفت.
2/41ـ فروش آیات الهی به مال دنیا
امام صادق علیه‌السلام فرمود:
«عدّه‎ای از علمای یهود مردم را وادار می‌کردند که هر ساله هدیه‎ای به علما تقدیم کنند، ولی اسلام این عمل را لغو کرد؛ از این رو، آنان برای حفظ معاش و منافع خود، صفات نبی اکرم صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم را که در تورات ذکر شده بود، تحریف کردند و در واقع با این کار، آیات الهی را به مال دنیا فروختند.»
آیه44:
1/44ـ عالمان بی‌عمل
پیامبر اسلام صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم فرمود:
«شبى كه به معراج رفتم، مردمانى را دیدم كه لب‌هاى آنان با انبرهایی از آتش بریده مى ‎شد».
گفتم: «اى جبرئیل! این‌ها چه كسانى هستند؟»
گفت: «آنان خطیب‌هایى از اهل دنیا هستند كه مردم را به نیكى دعوت مى‎كردند و خود را از یاد مى‎ بردند».
2/44ـ دعوت عملی
امام صادق علیه‌السلام فرمود:
كونوا دُعاةَ النّاسِ بِغَیرِاَلسِنَتِكُم؛
با غیر زبان‌تان (با عمل)، مردم را (به خدا) دعوت كنید.
3/44ـ درود بر عالم با عمل
امام كاظم علیه‌السلام نیز فرموده‎اند:
طوبىٰ لِلعُلَماءِ بِالفِعلِ و وَیلٌ لِلعُلَماءِ بِالقَول؛
درود بر عالمانى كه به گفته‌ی خود عمل مى‎كنند و واى بر عالمانى كه فقط حرف مى‎ زنند».
آیه 45:
مراد از صبر
بر اساس روایات زیر، روزه، نمایش عینى مراتب صبر و یکی از مصادیق بارز آن است.
الف) امام صادق علیه‌السلام ‎فرمود:
«هرگاه برای کسی بلای سختی پیش آمد، روزه بگیرد؛ زیرا که مراد از "صبر" در این آیه، روزه است.»
ب) هم‌چنین، روایت شده است که هرگاه پیامبر اکرم صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم با مشکلی روبه‎رو می‎شد، از نماز و روزه مدد می‎گرفت.
آیه 46:
منظور از ملاقات پروردگار در قیامت
1/46ـ آیات لقاءالله
در بعضى از آیات، خداوند از ملاقات انسان‌ها با خود در روز قیامت خبر مى‎دهد. (رعد،2/ كهف،110/ یونس، 45/ كهف، 105).
2/46ـ نظر اشتباه اشاعره
برخی اهل سنت و اشاعره معتقدند كه منظور از این ملاقات، «دیدن خداوند» است كه در روز قیامت اتفاق مى‎افتد، ولی همان گونه كه مى‎دانیم این سخن باطل است؛ زیرا خداوند نه جسم است و نه سمت و جهت دارد تا دیده شود.
3/46ـ نظریه پاداش
گروهى از مفسران گفته‏اند منظور از لقاء الهی مشاهده آثار قدرت او در صحنه قيامت و پاداش‌ها و كيفرها و نعمت‌ها و عذاب‌هاى او است.
4/46ـ شهود باطنی
یکی از تأویلات از «لقاء الله»، نوعی شهود باطنى و حضور در پیشگاه خداوند است كه پس از مرگ و جدایی روح از بدن و ورود در عالم مجردات حاصل مى‎شود؛ به گونه‌ای که گویى انسان، خدا را با چشم دل در برابر خود آن‌چنان مشاهده مى‎كند كه جای هیچ شكّ و تردیدى براى او باقى نمى‎ماند.

آیه 47:
مقصود از برتری دادن بنی‌اِسرائیل بر تمام جهانیان
در آیات متعددی از قرآن به بنی اسرائیل یادآوری شده که خداوند به شما نعمت های ویژه و خاصی داد که به هیچ کس از جهانیان عطا نکرد. مراد از این برتری و فضیلت جهانی، این است که خداوند پیامبران زیادی از بنی اسرائیل مبعوث کرده و معجزات فراوانی به آنان ارزانی داشت.
وَ إِذْ قالَ مُوسى‏ لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَعَلَ فيكُمْ أَنْبِياءَ وَ جَعَلَكُمْ مُلُوكاً وَ آتاكُمْ ما لَمْ يُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعالَمينَ. (مائده،20)
(به ياد آوريد) هنگامى را كه موسى به قوم خود گفت: «اى قوم من! نعمت خدا را بر خود متذكّر شويد هنگامى كه در ميان شما، پيامبرانى قرار داد؛ (و زنجير بندگى و اسارت فرعونى را شكست) و شما را حاكم و صاحب اختيار خود قرار داد؛ و به شما چيزهايى بخشيد كه به هيچ يك از جهانيان نداده بود!
به سبب ناسپاسی بنی‌اسرائیل، فضیلت و برتری آنان به ذلت و بدبختی منجر شد.
باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ. (بقره/61)
(مهر) ذلت و نياز، بر پيشانى آنها زده شد؛ و باز گرفتار خشم خدايى شدند؛ چرا كه آنان نسبت به آيات الهى، كفر مى‏ورزيدند؛ و پيامبران را به ناحق مى‏كشتند. اين‌ها به خاطر آن بود كه گناهكار و متجاوز بودند.
آیه 48:
اجازه‌ی شفاعت
با توجّه به آیاتی چون آیه‌ی 109 سوره‌ی طه، که می‌فرماید:
يَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِيَ لَهُ قَوْلاً
«در آن روز، شفاعت هيچ كس سودى نمى‏بخشد، جز كسى كه خداوند رحمان به او اجازه داده، و به گفتار او راضى است».
در روز قیامت، کسی بدون اذن خداوند نمی‎تواند شفاعت کند، ولی کسانی هستند که از ناحیه‌ی خداوند اجازه‌ی شفاعت دارند؛ همانند پیامبر و ائمه‌ی اطهار علیهم‌السلام.
بنابراین، این آیه ویژه‌ی کفار و گنهکارانی است که به دلیل گناهان سنگین از شفاعت اولیای الهی نیز محروم‎اند.

پیام ها
1ـ گرت هواست که معشوق نگسلد پیمان/ نگاه دار سر رشته تا نگه دارد. «اَوفُوا بِعَهدِى اُوفِ بِعَهدِكُم» (آیه 40)
2ـ فضیلت نماز، با جماعت است. «وَ اركَعُوا مَعَ الرَّاكِعِینَ» (آیه 43)
در بخشی از حدیث طولانی که پیامبر اسلام صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم در ثواب نماز جماعت فرموده‌اند می‌خوانیم:
«كسى كه بر آن باشد كه در هر جا و در هر موقعيت و فرصتى، نماز خود را به جماعت بخواند... به ازاى هر روز و يا شبى كه توفيق شركت در نماز جماعت را داشته است ثواب يك شهيد را به او خواهند داد».
3ـ تلاوت كتاب آسمانى به تنهایی كافى نیست؛ بلکه تعقّل نیز لازم است. «تَتلُونَ الكِتابَ اَفَلا تَعقِلُونَ» (آیه 44)
4ـ صبر و نماز، دو اهرم نیرومند در برابر مشكلات هستند. «استَعِینُوا بِالصَّبرِ و الصَّلَوة» (آیه 45)
‎5ـ استعانت از خداوند در آیه‎ى «اِیَّاكَ نَستَعِینُ» منافاتى با استعانت از امامان و اولیای الهی و آن‌چه به دستور اوست، ندارد. «استَعِینُوا بِالصَّبرِ» (آیه 45)

سؤالات پژوهشی
1ـ تفاوت معنایی دو واژه‌ی «هُبوط» و « نُزول» چیست؟ (التحقیق )
2ـ ممکن است این سؤال مطرح شود که چرا خداوند به خاطر خطا و اشتباه حضرت آدم، همه‌ی انسان ها را مجازات نمود. این شبهه را با تأمل در آیات 30 و 38 و مراجعه به تفاسیر پاسخ دهید. (المیزان)
3ـ با مراجعه به یکی از تفاسیر المیزان یا نمونه، موضوع شفاعت در قرآن و مباحث پیرامون آن را تحلیل نمایید.


 

	دریافت فایل بروشور درس هفتم PDF
	دریافت فایل  word درس هفتم
	پرده نگار(پاورپوینت) درس هفتم
	فایل صوتی درس هفتم ذکر مبارک

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: