تلاش برای بالا بردن معلومات

اسلام، فراگیری علم و دانش را برای هر مرد و زن مسلمانی واجب کرده و حتی صاحبان آن را هم شأن پرهیزکاران و مجاهدان دانسته است. علم آموزی حد معینی ندارد و هر آنچه آدمی می آموزد، نسبت به نایافته هایش چون قطره ای به دریاست. پس، همه معلمان باید همواره در راه افزایش کمی و کیفی معلومات خویش بکوشند، به ویژه امروزه که عصر اطلاعات نام گرفته است و پیشروان علم و تکنولوژی به سرعت در حرکتند. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله همواره مسلمانان را به کسب علم و حکمت فرا می خواند و می فرمود: «حکمت و دانش، گم شده افراد با ایمان است».

اگر معلم مطالعه کافی و پی گیر نداشته باشد، به رودی می ماند که از سرچشمه باز مانده است. سعدی شیرازی نیز در اشاره به این مهم سروده است:

برو خوشه چین باش سعدی صفت که گردآوری خرمن معرفت

بسیاری از دانش آموزان با فراگیری تعلیمات معلمان خود به سرمنزل مقصود می رسند و راه سعادت و پیشرفت را طی می کنند. حال اگر آموزگاران و استادان بزرگوار، اهل مطالعه و تحقیق نباشند، به افسری می مانند که فقط در سر چهارراه ها ایستاده است و اتومبیل ها را به مسیر درست هدایت می کند و به انجام وظیفه اش به شکل تکراری می پردازد، البته وظیفه و رسالت افسر همین است، اما معلم باید هماره خود را به زیور دانش و یافته های جدید بیاراید. تا به پرسش های دانش پژوهان به شایستگی پاسخ دهد. یک فرد فرهنگی اگر مطالعه و بحث علمی را رها کند، هویت خود را از دست می دهد و چه بسا شخصیت والای فرهنگی او نیز تغییر می یابد.

تحصیل، دوام باید و جد و طلب پیوسته به روز بحث و تکرار به شب

تقوا و طهارت و ریاضت و ادب با این همه تحصیل نباشد به عجب

علامه فاضل گروسی

1. لزوم گسترش اطلاعات معلم در عصر اطلاعات و ارتباطات؛

2. پاسخ گو بودن معلم در برابر پرسش های شاگردان، در گرو گسترده بودن اطلاعات علمی اوست.

اخلاص، صفت زیبنده معلم

اخلاص یکی از عالی ترین مراحل تکامل و مایه رستگاری انسان است. امام علی علیه السلام در سخنی آموزنده فرموده است: «عمل، علم، دوستی، دشمنی، گرفتن، واگذاشتن، گفتار و خاموشی خود را برای خدا خالص گردان».

اخلاص، یعنی کار خود را برای خدا انجام دادن، دوری از ریا، کبر، شرک و هر آنچه بوی غیرخدا از آن به مشام می رسد.

اگر اعمال و رفتار انسان صاف و خالص باشد، جاودانه می شود و سرّ جاودانگی حرکت انبیا و اولیا هم ناشی از اخلاص آنهاست. قرآن کریم یکی از صفات پیامبران را اخلاص معرفی می کند و درباره حضرت موسی علیه السلام می فرماید: «موسی را در کتاب یاد کن که او بنده خالص شده بود و پیامبر فرستاده بود». (مریم: 51)

سعدی پس از نکوهش ریاکاری، به کسب اخلاص سفارش می دهد و می سراید:

ندانی که بابای کوهی چه گفت به مردی که ناموس شب را نخفت

برو جان بابا در اخلاص پیچ که نتوانی از خلق رستن به هیچ

سعدی

معلمی، کار انبیاست و به حقیقت نیازمند اخلاص است. هر چه اخلاص در عمل بیشتر باشد، با ارزش تر است. اگر معلم، تنها برای خدا و خشنودی او در راه آموزش گام بردارد، تأثیر کلام او بالا می رود و از اجر و پاداش اخروی نیز بهره مند می شود. در گفتاری از حضرت علی علیه السلام چنین آمده است: «کسی که عملش با اخلاص همراه نباشد، پذیرفته نشود».

اخلاص و یکرنگی، موجب ثبات شخصیت و ریاکاری، نشانه تزلزل شخصیت آدمی است.

ای درونت برهنه از تقوی کز برون جامه ریا داری

پرده هفت رنگ درمگذار تو که در خانه بوریا داری

سعدی

1. اخلاص، صفت انبیا و معلمی هم کار انبیاست. پس، اخلاص ضرورت معلمی است.

2. تأثیر عمل خالص و پذیرش آسان آن؛

3. اخلاص، سبب ماندگاری اعمال.

توجه به تفاوت استعدادهای فراگیران

انسان ها از نظر استعداد و دریافت درونی با هم متفاوتند، از این رو ممکن است مباحث گوناگون از لحاظ فهم برای عده ای آسان و برای عده ای دیگر، مبهم و گاهی گمراه کننده باشد. استادان اخلاق در انتقال مفاهیم بلند عرفانی، از رمزها و کنایه ها استفاده می کردند تا شاگردانی که اهل آن بودند، از آن توشه برچینند. آری:

هرگز پر طاووس به کرکس ندهند آن را که گلیم باید، اطلس ندهند

گویی که فلان بمرد و خیرات نکرد خیرات عزیز است به هر کس ندهند

علامه فاضل گروسی

معلم کار آزموده، کسی است که از روحیه ها، توانایی ها و استعدادهای دانش آموزانش به خوبی آگاه باشد و متناسب با هر کدام، به گونه ای خاص عمل کند. معلم باید به اندازه فهم فراگیران سخن بگوید و این سخن پیامبر اسلام را به یاد داشته باشد که فرموده است: «به درستی که ما گروه پیامبران مأمور شده ایم که با مردم به اندازه فهم و عقل شان سخن بگوییم» مولوی می گوید:

پست می گویم به اندازه عقول عیب نَبْوَد، هست این کار رسول

در امر تعلیم و تربیت، در نظرگرفتن سن و سال، پیشینه اطلاعاتی، جنسیت و روحیه دانش پژوه، مهم است. چه بسا مسئله ای علمی و یا مفهومی نظری را باید متناسب با گروه های مختلف سنی و تحصیلی، به شیوه های گوناگون ارائه کرد تا حقیقت مطالب به درستی دریافت شود. مولوی در سخنی زیبا به این مهم اشاره دارد:

مرد جبری را سخن از جبر گو مرغ پربشکسته را از صبر گو

چون که با کودک سر و کارت فتاد پس زبان کودکی باید گشاد

مولوی

سعدی شیرازی هم در حکایتی دل نشین و پندآموز، تفاوت استعدادها را چنین به تصویر می کشد: پادشاهی پسری را به ادیبی داد و گفت: این فرزند توست، تربیتش همچنان کن که یکی از فرزندان خویش، ادیب خدمت کرد و متقبل شد و سالی چند بر او سعی کرد و به جایی نرسید و پسران ادیب در فضل و بلاغت به منتهی رسیدند. پادشاه، دانشمند را مؤاخده فرمود که: وعده خلافی کردی و وفا به جا نیاوردی. دانشمند گفت: بر رأی خداند روی زمین پوشیده نماند که تربیت، یکسان است و طبایع، مختلف.

گر چه سیم و زر ز سنگ آید همی در همه سنگی نباشد زر و سیم

بر همه عالم همی تابد سهیل جایی انبان می کند جایی ادیم

سعدی

1. توجه به تفاوت درک و استعداد فراگیران؛

2. سخن گفتن در حد فهم دانش آموزان.

به کارگیری تجربه های دیگران

کسی که از تجربه روزگار و فراز و فرودهای زندگی بی بهره باشد، هر چند عالم، در انتخاب مسیر درست دچار اشتباه می شود. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در ارزش و اهمیت تجربه می فرماید: «کسی که تجربه اش کم باشد، فریب می خورد».

در حقیقت، معلمی فراتر از آنکه شغل باشد، هنر است و هنرمند کمال یافته کسی است که هنر را هم از راه کسب دانش خاص آن و هم با استفاده از تجربه دیگران به دست آورد. امام علی علیه السلام برای کسانی که از عقل و تجربه بهره نمی برند، افسوس می خورد و می فرماید: «بدبخت، کسی است که از سودی که از راه عقل و تجربه به انسان می رسد، محروم شود».

در فراگیری اطلاعات در بسیاری از زمینه های علمی، هنری و غیره، جوانان مشتاق تر و توانمندتر از دیگرانند. با این حال، در عرصه تعلیم و تربیت به هر میزان استاد و مربی با تجربه تر باشد، در امر آموزش و سازندگی شاگردان موفق تر و مؤثرتر خواهد بود.

امید عافیت آن گه بود موافق عقل که نبض را به طبیعت شناس بنمایی

سعدی

معلمان با تجربه، افزون بر سرمایه علم و آگاهی، از حال و موقعیت مخاطبان خود اطلاع کامل دارند، چون این راه را بارها رفته، تجربه ها اندوخته و دانش آموزان بسیاری آزموده اند.

آن که در راحت و تنعم زیست او چه داند که حال گرسنه چیست

حال درماندگان کسی داند که به احوال خویش درماند

سعدی

1. تجربه، ابزاری کارگشا در عرصه تعلیم و تربیت؛

2. تلاش برای بهره گیری از تجربه های دیگران.

اقبال حسینی نیا

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: