ندای وحی

راهکارهاي بالابردن عزت نفس در کودکان

هرگز فکر کرده‌اید که چه کار  کنیم تا فرزندانی با عزت نفس بالا داشته باشیم؟ حتماً می‌دانید عزت نفس یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که برای موفقیت الزامی است. پس چه بهتر که کودکان و بچه‌هایمان را از همان سنین پایین، با عزت نفس بار بیاوریم.
اجازه بدهید داستانی که مدتی پیش برایم اتفاق افتاد و بهانه‌ای شد برای نوشتن این مقاله، برایتان به نگارش دربیاورم.
چند وقت پیش جایی مهمان بودم. در مهمانی با دختر بچه کوچکی سرصحبت را باز کردم. در بین صحبت هاش نکته‌ای گفت که خیلی من را به فکر فرو برد. چند لحظه مات و مبهوت نگاهش کردم. حدس می‌زنید جمله او چه بود؟
او گفت: «خاله جون وقتی بزرگ شدم حتماً حتماً در اولین فرصت بینی‌ام را عمل می‌کنم!»
من بهت زده مانده بودم و یک «چرای بزرگ» در ذهنم نقش بسته بود. در همین حال خندیدم. وقتی خنده مرا دید و فهمید که چرایی ماجرا را متوجه نشدم ادامه داد: «خب میخوام خوشگل بشم دیگه!»
به او گفتم: «تو الان هم خیلی خوشگل هستی» در جواب من گفت: «مامانم گفته دماغت خیلی بزرگه!»

این مکالمه توجه مرا به خود جلب کرد و به نظرم رسید که عزت نفس این کودک زیبا از طرف والدینش نه تنها پرورش نمی‌یابد، بلکه در حال نابود شدن است.
به نظر شما چه کار باید کنیم تا کودکانمان با عزت نفس بالا رشد کنند، خودشان را دوست داشته باشند و از دیدن خودشان در آینه، با هر شکل و شمایلی که هستند لذت ببرند؟

خیلی وقت‌ها به کودکانی که در کوچه و خیابان می‌بینم و یا به بچه‌های اقوام که برای دید و بازدید به منزلمان تشریف می‌آورند توجه می‌کنم، این نکته را متوجه می‌شوم که بچه‌های والدینی که خودشان را دوست دارند و به معنای واقعی کلمه ویژگی‌ها و توانایی‌هایشان را باور دارند، دارای عزت نفس بالاتری هستند و قرص و محکم پای خواسته‌ها و درخواست‌هایشان می‌ایستند.

عزت نفس در کودکان یعنی چه؟

عزت نفس یعنی باوری که هر فرد از خودش دارد. به نوعی دیگر یعنی خودمان را با تمام ویژگی‌های که داریم دوست داشته باشیم. در نظر خودمان فرد ارزشمندی باشیم. در مورد کودکان هم همین مسئله است؛ یعنی بچه‌ها خودشان و خواسته‌هایشان را مطرح می‌کنند، خود را دوست دارند، قرص و محکم به پای خواسته‌هایشان ایستادگی می‌کنند. مثلاً می گویند: «این وسیله من است، این عروسک من است، این ماشین من است؛ اگر دوست داشته باشم به تو می‌دهم.»

کدام بچه‌ها، عزت نفس بالایی دارند؟

معمولاً فرزندانی که عزت نفس بالا دارند، دارای پدر و مادرانی با عزت نفس بالا هستند. همین موضوع کمک می‌کند که فرزندمان هم از ما الگو برداری کند و یاد بگیرد که خودش را دوست داشته باشد؛ با تمام ویژگی‌های که دارند.
فردی که خودش را دوست داشته باشد با اطرافیانش مهربان است و دیگران را هم دوست دارد.

می‌خواهم راهکارهایی که به ذهنم می‌رسد تا فرزندانی شاد و با عزت نفس بالا تربیت کنیم را به شما معرفی کنم

1- اجازه دهیم کودک خودش تصمیم بگیرد: اینکه اجازه بدهیم فرزندمان خودش تصمیم بگیرد، به این معنی نیست که هرکاری خواست و هر درخواستی داشت باید بپذیریم. منظور ما از تصمیمات، تصمیماتی با مقیاس کوچک و در حیطه شخصی خودش است. در حقیقت قرار است که آنها را تربیت کنیم و درعین قاطعیت مهربان و با حوصله باشیم.
مثلاً می‌خواهیم به پارک برویم از فرزندمان می‌خواهیم که لباس‌هایش را عوض کند. به او توضیح دهیم: «هوا نزدیک غروب کمی سردتر می‌شود. حتماً لباس گرمتری لازم داری». سپس اجازه دهیم خودش لباسش را انتخاب کند.

2- به او یاد بدهیم پای تصمیم خودش بایستد: کودکان دوست دارند که تصمیم بگیرند. وقتی که تصمیم می‌گیرند احساس قدرت و توانمندی می‌کنند. بچه‌ها تقریباً از دو سالگی می‌توانند تصمیم بگیرند. باید به بچه‌هایمان یاد بدهیم که وقتی تصمیمی گرفتند، پای حرفشان بمانند. مثلاً وقتی تصمیم می‌گیرد که 20 دقیقه با اسباب بازی دوستش بازی کند، بهتر است اجازه ندهیم که این زمان، بیشتر از 20 دقیقه به طول بینجامد.

3- به آنها مسئولیت واگذار کنیم: واگذار کردن مسئولیت‌ها و کارهای کوچک به فرزندان به افزاش عزت نفسشان کمک می‌کند. مثلاً کارهای کوچک منزل مثل سفره انداختن و کمک به مادر برای انجام کارهای خانه، می‌تواند به بهبود عزت نفس بچه‌ها یاری برساند.

4- اجازه بدهیم تجربه کنند: اشتباه کردن کودکان، عیبی ندارد. اینکه اجازه بدهیم کودکانمان اشتباهات کوچک را تجربه کنند و فرصت اشتباه کردن داشته باشند، عزت نفسشان را زیاد می‌کند. مثلاً اگر خواست از پله بالا برود اجازه بدهیم این کار را انجام دهد (البته دورادور حواسمان به کودکانمان باشد). از تجربیات و داستانهایی که برای خودمان اتفاق افتاده است به فراخور سن کودکمان تعریف کنیم. چون بچه‌ها داستان را دوست دارند و مام توانیم برخی آموزش‌ها را به راحتی در غالب داستان برایشان تعریف کنیم.

5- تشویق درست و اصولی بچه‌ها: اگر کودکانتان کاری را با علاقه انجام می‌دهند، باید تشویق شوند تا کار را به پایان برسانند و وقتی کارششان را تمام کردند، تلاش و کوشش آن‌ها را برجسته کنید و حتی به آنها پاداش یا جایزه بدهید.

6- دوست داشتن بدون قید و شرط: کودکانمان باید بدانند که ما بدون قید و شرط دوستشان داریم و هیچ وقت با اشتباهاتی که می‌کنند علاقه ما نسبت به آنها کم نمی‌شود و همیشه برای ما عزیز هستند. اگر فرزندمان موفقیتی بدست آورد بهتر است از او تعریف کنیم. در این شرایط نه تنها باید از کلیات کار او تعریف کنیم، بلکه باید بلکه به این نکته توجه کنیم که جزئیات تلاش فرزندمان را هم ذکر کنیم. به صورتی که فرزندمان به صورت غیر مستقیم متوجه باشد ما تلاش و کوشش را هم دیده‌ایم.

7- حل مسئله: فرزندانتان را تشویق کنید تا از راه و روش خودش، مسائلش را حل کند. سپس راه و روش‌های او را بررسی کنید و خوب به حرف‌هایش گوش دهید. او را تأیید کنید تا حل مسئله به یک عادت برایش تبدیل شود.
مدتی قبل، در منزل یکی از اقوام بودیم. بچه‌ها در اتاق تصمیم گرفته بودند عروسکی که بالای کمد بود را بردارند. به همین منظور با استفاده از دسته چتری که زیر تخت بود، به عروسک بالای کمد ضربه زدند تا بیفتد. این خود یک راه حل برای مسئله‌ای بود که بچه ها با آن مواجه شده بودند.
یا یادم می‌آید وقتی پسرم کوچک بود، برای اینکه ماشینی که دوست داشت بخرد، با خواهرش پول‌های توجیبی یکدیگر را پس انداز کرده بودند و با هم یک ماشین خریده بودند. همین مسئله یعنی تلاش برای به دست آوردن چیزی که دوست داشتند، خود یک حل مسئله بود که با تشویق‌های من همراه می‌شد.

8- توجه به کودک: مسئله‌ای که خیلی از پدر و مادرها را می‌تواند به چالش بکشد، بی توجهی به کودکان است. خیلی وقت‌ها پیش می‌آید که پدر و مادر مشغول تماشای تلویزیون یا ور رفتن به گوشی هستند و به بچه‌ها بی توجهی می‌کنند. مثلاً کودک سوالی دارد یا دنبال پاسخی برای پرسش‌های خودش است، اما یا با بی توجهی و یا با بی حوصلگی والدینش روبرو می‌شود. این یکی از دلایل کاهش عزت نفس کودکان است. در چنین شرایطی والدین با زبان بی زبانی به فرزندان می گوییم که گوشی و تلویزیون از شما مهم‌تر است و ارجحیت بیشتری دارد.

9- قبول شکست: اگر کودکتان در کاری شکست خورد، به جای سرزنش و القای حس ناامیدی، با او همدردی کنید و سعی کنید اعتماد به نفس از دست رفته‌اش را به او برگردانید.
مثلاً اگر در امتحانی نمره خوبی نگرفته است دست از شماتت و سرزنش او بردارید و به او بگوئید دنیا به آخر نرسیده، این بار با تلاش بیشتر و رفع کردن اشتباهات، می‌توانی موفق شوی. می‌توانید انسان‌های پرتلاش و خودخواسته را به او معرفی کنید و سرگذشت زندگی‌شان را به او یادآوری کنید.

10- انتخاب پوشش: گاهی وقت‌ها با کودکتان به خرید بروید و اجازه بدهید لباس و پوششش را خودش انتخاب کند. اگر انتخابش با شرایط مالی شما جور نبود، دامنه انتخاب‌هایش را محدود کنید.

11- جلوگیری از بدگویی: کسانی که عزت نفس بالایی دارند، بدگویی دیگران را نمی‌کنند و عیبجو نیستند. بچه های با عزت نفس بالا هم دلخوری‌شان را تعریف می‌کنند اما از نق زدن و بدگویی پرهیز می‌کنند.
اگر بچه‌هایتان در حضورتان بدگویی دوستانشان را کردند، بهتر است به او یادآوری کنید که به جای بدگویی، تعریف کند که چرا در مورد دوستش اینگونه فکر می‌کند و چه اتفاقی باعث این تفکرات شده است.
هرگز به او اجازه ندهید از کلمات زشت استفاده کند. سعی کنید با گفتن نکات مثبت طرف مقابل و اینکه «البته دوستت ویژگی‌های خوبی هم دارد» جهت تفکر فرزندمان را کمی تلطیف کنیم. و یا در ادامه بدگویی او از او بخواهیم حالا چندتا از ویژگی‌های خوب او را هم مثال بزند.

12- کودکان خاص: برای داشتن کودکان با عزت نفس بالا باید کمک کنیم تا فرزندمان استعدادها و توانمندی‌های خود را بشناسد. این شناخت توانمندیها باعث می‌شود فرزندمان متفاوت‌تر باشد، اگر ما کمک کنیم که فرزندمان مثلاً استعداد نقاشی خود را کشف کند، این باعث می‌شود که احساس تمایز و منحصر به فرد بودن کند.
بچه‌ها وقتی احساس خاص بودن و ارزشمندی داشته باشند، احساس بهتری دارند و خوشحال‌تر هستند. به طور کلی کودکان با عزت نفس بالا، خوشحال هستند و شادتر زندگی می‌کند.
هرگز فراموش نکنیم تربیت کودکان با عزت نفس بالا، یعنی دنیای شاد با کودکان شادتر و پرتلاش‌تر...