تأثیر فضای مجازی بر خانواده

تأثیر فضای مجازی بر خانواده اینترنت با وجود آن که رسانه ای جهانی است مخاطب اغلب به صورت فردی از آن استفاده می کند و وارد دنیایی که مختص به خود اوست، می شود. این تنهایی، تأثیرپذیری از اینترنت را افزایش می دهد و منجر به انزوا و انفراد روزافزون اعضای خانواده میشود. به تعبیری دیگر یکی از آثار و عواقب دسترسی فزاینده به اینترنت در خانواده ها، این است که مردم اوقات مفید خود را کمتر با خانواده و دوستان می گذرانند. از زمانی که اینترنت وارد فضای زندگی انسان شده تا به امروز، علی رغم تمام محاسن و مزایای آن، یکسری دغدغه ها و نگرانی هایی را بر خانواده ها تحمیل نموده است. موضوعی که در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا گروهی خاص نمی شود. رابطه ای که موضوع می تواند با بحث هویت داشته باشد این است که فضای مجازی با تأثیرات سوئی که بر خانواده می گذارد و با ایجاد تعارض ارزش ها و شکاف نسلها اعضای آن را دچار بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت می کند. هدف پژوهش این است که با روش توصیفی تأثیر فضای مجازی بر نهاد خانواده را مورد بررسی قرار دهد. سؤال اصلی مقاله این است که فضای مجازی چه تأثیرات سوئی بر نهاد خانواده دارد و چه راهکارهایی می توان برای مقابله با آن ارائه داد؟ به نظر می رسد مهم ترین آسیب های فضای مجازی بر خانواده مثل اعتیاد به اینترنت، گسترش ارتباطات نامتعارف میان جوانان، شکاف بین نسل فرزندان و والدینشان، افزایش نارضایتی های خانوادگی و غیره است. و برای مقابله و کاهش تهدیدات اینترنتی راهکارهایی شامل نهادینه شدن فرهنگ سایبری توسط رسانه‌های دیداری و شنیداری و نشریات، گذراندن اوقات بیشتری با فرزندان در فضای بیرون از خانه، استفاده از آموزه‌های دینی به عنوان نوعی کنترل اجتماعی و غیره ارائه می گردد.
 
رویکرد نظری این پژوهش براساس نظریات برنهارد گیزن بنا شده است. گیزن سه نوع هویت را از یکدیگر متمایز می کند: آغازین، سنتی و عمومی. هویت سنتی به طور عمده پنج ویژگی را شامل می شود نژادی، زبانی، قومی، دینی و مذهبی. مطالعات انجام گرفته نشان میدهد که الگوهای رفتاری در برخورد با فضای مجازی در ارتباط نزدیک با عناصر سازنده هویت سنتی قرار دارد. این تحقیق با استفاده از روش موضوع گرای انسلم استراوس و بارنی گلاسر انجام گردیده است که بیانگر بهره گیری از راهی ویژه برای دستیابی به فرضیه های جدید است، به طوری که نظریه‌ای که ریشه در موضوع و داده ها داشته باشد، شکل گیرد. در مرحله ی نخست و مطالعات میدانی نظراتی درباره ارتباط میان متغیرها شکل می گیرد، و سپس ابعاد فرضیه های اولیه و نزدیک به موضوع تحقیق در مقایسه ای نظام مند بررسی می شود. با استفاده از این روش نتایج پژوهش در قالب ۵۰ فرضیه اولیه که در اینجا در قالب نتیجه گیری ارائه شده است . تدوین گردید که می توانند اساس پژوهش های پیمایشی بعدی قرار گیرند. جهت پیشگیری از مطول شدن چکیده در اینجا فقط به پنج مورد نخست اشاره می شود: ۱- شکل های سنتی هویت جمعی براساس آشنایی با قواعد ضمنی رفتار اجتماعی و سنتی معمول در زندگی روزمره بنا شده است؛ ۲- هویت سنتی برای حفظ و احیای گذشته در زمان حال سه ابزار در اختیار دارد: رسم یادآوری خاطرات، محلی کردن، شخصی کردن؛ 3- رعایت قواعد در جوامع سنتی از اهمیت خاص برخوردار است و در برابر کوشش برای تغییر ناگهانی این قواعد با مقاومت جماعت روبه رو می شود؛ ۴- عناصر نا آشنا در جوامع سنتی به تدریج به عناصر آشنا و قابل درک تبدیل می شوند؛ ۵- جماعت های سنتی قاعدتا و به تدریج به دو بخش عمده تقسیم می شوند: بخشی که سنت و خاطرات گذشته را نمایندگی می کند، و بخشی که در صدد تجدید نظر در سنت است. یافته های تحقیق نشان میدهد که هویت سنتی هنوز از مهم ترین عناصر تعیین هویت فردی در ایران است.
 
سبک زندگی در قرن‌های اخیر متأثر از تعاملات واقعی در زندگی اجتماعی افراد بوده است. به نظر می رسد با ورود به دهه های اخیر، با تشدید فرایند جنگ نرم جوامع به سمت و سویی متفاوت و بعضا متضاد با الگوهای دینی حرکت نموده اند؛ همان چیزی که امروزه تحت عنوان سبک زندگی غربی در جوامع رخنه نموده است. آنچه بدیهی به نظر می رسد؛ تضاد این نوع زندگی با ماهیت جوامعی است که مباحث دینی؛ بستر فکری، اعتقادی و زندگی افراد آن جامعه را شکل می دهد. با این مقدمه، سؤال تحقیق این است که مهم ترین آسیب های فضای مجازی بر سبک زندگی اسلامی - ایرانی چیست؟ هدف اصلی مقاله حاضر ارتباط سنجی و آسیب شناسی رابطه میان سبک زندگی اسلامی - ایرانی و فضای مجازی از یک سو و سپس ارائه راهکارها و اقدامات مناسب برای استفاده بهینه از فضای مجازی در راستای نهادینه سازی سبک زندگی اسلامی - ایرانی از سوی دیگر می باشد. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی می باشد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تغییر نگرش و دور شدن تدریجی جوانان از فرهنگ بومی خویش، القای شبهات و التقاطات مذهبی و دینی، گسترش هنجارشکنی اجتماعی نسل جوان و بوجود آمدن روحیه مصرف گرایی از آسیب های شبکه‌های اجتماعی بر سبک زندگی ایرانی - اسلامی است. برای رفع این آسیب ها می توان به مواردی از قبیل بسترسازی مناسب در زمینه فرهنگ بهره گیری از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، ارائه آموزش های لازم به خانواده ها و مدارس از طریق رسانه ها، راه اندازی سایت ها و شبکه‌های اجتماعی با رویکرد ارزشی اشاره کرد.
 
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: