تاريخ و علوم آن

قرآن کريم از آغاز نزول پر برکت خود بر قلب مبارک خاتم پيامبران(صلی الله علیه و آله) يک تحول فرهنگى بسيار گسترده و عميقى را خبر داد. اين تحول از يک ايده و پيش‏بينى، به يک واقعيت غيرقابل انکار تبديل گشت. جهان اسلام از تمدنى بى‏ مانند برخوردار شد، و حوزه‏ هاى علمى قرآنى رونقى ويژه پيدا کرد.

بشريت از ظلمت‏هاى جاهليت به انوار پر فروغ ايمان و معرفت گرايش پيدا کرد. مسلمانان در اوج عزت و فرزانگى قدم‏هاى استوارى را به سوى تمدن اسلامى برداشتند و رغم تمام مشکلات از انحراف در مسير رهبرى مسلمين، با حمايت‏هاى بى‏دريغ اهل‏بيت عصمت، نور پر فروغ هدايت‏هاى الهى بر مسلمين پرتو افکنده بود.
ولى افسوس که مشکلات و حوادث تاريخى با دور شدن تدريجى مسلمانان از تعاليم آسمانى قرآن کريم دست به دست هم داده و وضعيتى اسف‏ بار در آموزش و پرورش آنان به وجود آورد، و دشمنان ديرينه اسلام و قرآن را بر بهره‏ بردارى منفى و سواستفاده از وضعيت بحرانىِ فکرى، اجتماعى، سياسى و اقتصادى، جهان اسلامى تشويق نمود، و به تدريج فرصت را براى استعمار در حوزه ‏هاى فرهنگى و سياسى و اقتصادى در کشورهاى اسلامى فراهم نمود و ما را در دريايى از خودباختگى و نابارورى فرو برد. تا اينکه رادمردانى غيور، خود باور، اسلام شناس و قرآن فهم در جهان اسلام طلوع نمودند و کوس غروب استعمار و غربزدگى را کوبيدند و سرود رهايى مسلمانان را سر دادند، به اميد اينکه به دامن قرآن کريم ـ چون گذشته ـ برگردند و اسلام ناب را در سرتاسر جهان حاکميتى تازه ببخشند.
با توجه به نگرش تاريخى عميقى که اين مردان الهى از کتاب خدا داشتند، توانستند با مآل‏ انديشى، مسلمانان را به سوى آينده سوق دهند. بهره ‏گيرى از نگرش تاريخى قرآن کريم و تأمل ورزى در آن همواره راه‏گشاى رهبران و عالمانى بود که نداى صلاح و سداد آنان، رستگارى جوامع انسانى را به همراه داشته است.
مهم‏ترين اين رهيافت معرفتى عبارتند از:
1 ـ ژرف‏نگرى در پرتو تربيت روحيه پژوهشگرى و تحقيق.
2 ـ قرآنى بودن و قرآنى زيستن در انديشه، انگيزه‏ ها، روش‏ها و رفتارها.
3 ـ مطالعه عميق تاريخ و فهم صحيح گذشته، و الگو گرفتن براى آينده.
4 ـ آينده نگرى کلان در پرتو تاريخ‏شناسى قرآنى.
نوشته حاضر تلاشى است در اين جهت به منظور آشنايى آموزه‏ها و نگرش‏هاى تاريخى قرآن، به اميد اينکه شاهد بر داشتن گامى بزرگ در آينده‏اى نه چندان دور توسط پژوهشگران قرآنى باشيم.

واژه تاريخ

هر چند واژه تاريخ، به معناى مرزبندى زمان(2)و تعيين زمان وقوع يک حادثه و رويداد به کار رفته،(3)ولى مفهوم متعارف آن؛ سرگذشت يا گذشته يک شى‏ء يا يک موضوع مى‏باشد.(4) بنابراين؛ قلمرو تاريخ و علوم مربوط به آن حوادث زمان گذشته است، چه در سطح گزارش آن حوادث و يا ريشه ‏يابى آن و يا فراتر از ريشه ‏يابى ريشه‏ هاى واقعى دور و نزديک آن حوادث که همه به علوم تاريخ معروف مى‏باشند. در واقع، به تعداد موضوعات موجود و تحقق يافته و حوادث مرتبط با آن موضوعات تاريخى وجود دارد. مانند: تاريخ جهان، تاريخ انسان، تاريخ تک تک موجودات ديگر در جهان، تاريخ جوامع بشرى، تاريخ علم، تاريخ تک تک علوم، تاريخ انبياء، تاريخ حاکمان و قدرتمندان، تاريخ نهضت‏ها، تاريخ کواکب و سيّارات و... .

علوم تاريخ

آگاهى‏هاى ما از گذشته يک موضوع، در چند سطح طبقه بندى مى‏شود و براى هر سطح از سطوح آگاهى، ابزار و روش و اصول متفاوت خواهيم داشت. بنابراين به‏جاى علم تاريخ بايد به علوم تاريخ توجّه کنيم يا اينکه براى علم تاريخ رشته‏ هاى گوناگون در نظر بگيريم.
شايد ساده‏ترين فعّاليت علمى در حوزه تاريخ ـ به معناى رويدادهاى گذشته ـ ثبت آن رويدادها باشد و دانشى که به اين مهم بپردازد علم تاريخ نقلى نامگذارى مى‏شود و چنانچه فعاليت علمى ما در زمينه ريشه‏يابى رويدادها باشد و علل و پى‏آمدهاى حوادث گذشته را مورد مطالعه قرار دهد علم تاريخ تحليلى نامگذارى مى‏گردد. اما چنانچه به قوانين حاکم بر شکل‏گيرى رويدادها و تحوّلات گذشته بپردازيم، مطالعه علمى ما در سطحى بالاتر و فراتر از رويدادهاى گذشته خواهد بود و به چنين تلاشى علمى علم فلسفه تاريخ گفته شده است.
در حوزه تاريخ نقلى نيز دو فعاليت چمشگير مطرح است:
الف: تاريخ‏نگارى يا نگارش و ثبت حوادث و رويدادها.
ب: تحقيق پيرامون حوادث ثبت شده، چه در زمينه اصل تحقق يک حادثه و چه در زمينه کيفيت وقوع آن حادثه.
در حوزه تاريخ تحليلى نيز در زمينه علت‏يابى و معلول‏يابى و کشف ارتباط حوادث و رويدادها با همديگر، مى‏توانيم فعاليت علمى داشته باشيم.
در حوزه فلسفه تاريخ نيز در زمينه بررسى قانون‏مندى رويدادها و کشف قوانين حاکم بر مجموعه رويدادهاى گذشته و آينده مى‏توانيم به طور علمى وارد شويم و به نتايج اساسى و زير بنايى دست يابيم.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: