اختلالات دفعی

بی اختیار ادرار(enuresis) وبی اختیاری مدفوع (encopresis)دو اختلال دفعی توصیف شده است درDSM-IV-TR هستند

این اختلالات زمانی مطرح می گردندکه کودک از نظر سنی و رشدی فراتر از مقطعی است که انتظار می رود این کارکردها تحت سلطه درآمده باشند

بی اختیار مدفوع :دفع مدفوع در مکان های نامناسب،بدون ارتباط اما عمدی یا غیر عمدی بدودن تعریف شدده است . این الگو حداقل باید 3 ماه دوام داشته باشند و سن زمانی کودک حداقل 4سال بوده باشد

بی اختیاری ادرار:دفع مکرر ادرار به لباس یا رختخواب بدون ارتباط عمدی یا غیر عمدی بودن ان تعریف شده است این رفتار حداقل هفته ای دوبارو به مدت سه ماه دوام داشته و از نظر بالینی اختلال قابل ملاحظه اجتماعی یا تحصیلی بوجود اورد سن زمانی یا رشد کودک باید حداقل 5سال بوده باشد به این ترتیب اختلالات دفعی با دفع مدفوع یا ادرار در جاهای نامناسب توسط کودکی مشخص می شود که سطح رشدی او توانایی کنترل را ایجاب می کند.

کنترل روده و مثانه به تدریج در یک دوره زمانی به دست می آید اموزش آداب تخلیه تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله ظرفیت هوشی و پختگی اجتماعی کودک ،عوارض فرهنگی و تعامل روانشناختی بین پدر و مادر است

ممکن است خودبه‌خود راست دست شود، ولی این امکان وجود دارد که وی عادت به چپ دستی بکند. پس بهتر است که راست دستی یا چپ دستی فرزند خود را مشخص کنیم.

آلاچیق روان: نوزاد انسان نه راست دست و نه چپ دست است، ولی در ماههای اول زندگی کم کم به یکی از دستها تمایل بیشتری را نشان می‌دهد. در شش ماهگی اکثر نوزادان دو دست را بطور مساوی بکار می‌برند و در پایان سال اول زندگی تمایل به یکی از دستها قابل مشاهده و تشخیص است.

در طی دومین سال نیز کودکان گاهی دست اصلی خود را به دیگری تغییر می‌دهند، ولی تعداد این تغییر کمتر از سال اول است و بطوری که تعداد تغییر در سومین سال زندگی کمتر از سال دوم می‌شود تا این که در شش سالگی دیگر تقریبا ترجیح دستی ثابت باقی می‌ماند.

رفتارهای ناسازگارانه رفتارهایی هستند که با نظر پدر و مادر، اطرافیان و جامعه سازگاری ندارد. رفتار فرزندان ناسازگار احساس بسیار بدی را در اطرافیان ایجاد می‌کند به طوری که خود نیز تحت‌تاثیر واکنش‌های ناخوشایند آن، از سوی دیگران واقع می‌شوند.

انواع رفتارهای ناسازگارانه:

روانشناسان معمولا رفتارهای ناسازگار را در سه گروه تقسیم‌بندی می‌کنند:
۱- اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه
۲-اختلال لجبازی و نافرمانـی
۳-اختلال سلوک

گرچه شباهت‌های زیادی بین آنها وجود دارد، ولی ویژگی‌های متمایزکننده‌ای هم در آنها به چشم می‌خورد. ممکن است علایم هر سه طبقه در یک کودک دیده شود که برای آشنایی بیشتر به رفتارهای هرکدام اشاره می‌کنیم.

در اینجا شما را با ۱۰ مورد از این جملات نادرست آشنا می کنیم:   گفتن بعضی حرف ها یا نظرات به کودکان تاثیرات بسیار بدی بر ذهن آنها دارد. بعضی از این صحبت ها آنقدر بد هستند که اکثر ما بد بودنشان را تشخیص می دهیم و از گفتن آنها به کودک خودداری می کنیم، مثلا جملاتی مانند “کاش هیچ وقت به دنیا نمی آمدی” یا “ما تو را نمی خواستیم”.ولی شاید جالب باشد بدانید که چیزهای دیگری هم وجود دارد که بی ضرر به نظر می رسند ولی  گفتنشان کم کم  کودک را دچارخودکم بینی و احساسات منفی می کند. در اینجا شما را با ۱۰ مورد از این جملات نادرست آشنا می کنیم:

۱٫بیشتر تلاش کن، تو می توانی

ممکن است احساس کنید که فرزندتان در مدرسه، در ورزش یا در مهارت های دیگر آن طور که باید و شاید از توانایی هایش استفاده نمی کند. هر گونه اظهارنظری که نارضایتی شما را نشان بدهد نه تنها او را دلسرد می کند بلکه می تواند نتیجه عکس داشته باشد. وقتی چیزی از فرزندتان می خواهید،  دقیقا مشخص کنید که توقعتان چیست. مثلا بگویید “وقتی اتاقت را کاملا تمیز کردی اجازه داری کارتون تماشا کنی.”

یازده نکته روانشناسی درقرآن

1 .   از دیدگاه قرآن، سه نوع شخصیت اساسی وجود دارد; مؤمن،    کافر و منافق ; (آیات 2 تا 20 سوره بقره) .

2 . شخصیت‏های مؤمن، خود دارای سه درجه شخصیتی می‏باشند ; آنان که به خود ظلم می‏کنند، آنان که میانه رو هستند و آنان که پیشتازانند; (فاطر/32) .

3 . مشخصه بارز شخصیت کافر آن است که دل و اندیشه‏اش را قفل کرده است و راهی برای نفوذ هیچ حرف تازه و اندیشه متفاوتی نگذاشته است و به همین دلیل، از درک حقایق عاجز است .

4 . خصوصیت‏بارز شخصیت منافق از دیدگاه قرآن، دوگانگی ریشه‏ای در ظاهر و باطن است; به همین دلیل، مبتلا به شک و تردید و عدم قدرت تصمیم‏گیری و ناتوانی در قضاوت می‏شود; (بقره/8 تا 20 و منافقون) .

5 . در قرآن کریم، در آیات فراوانی از اندوه، علل ایجاد کننده آن و راه‏های برطرف ساختن آن سخن رفته است . گاهی اندوه فراق را با دیدار و گاهی اندوه فقر را با بشارت و گاهی اندوه رسول خدا (ص) را به دلداری حضرت حق، درمان نموده است .

در قرآن کریم حدود هفتصد آیه (۱) را درموضوع روان شناسی برشمرده اند که البته این رقم و موضوعات ذیل آیات آن، جای تامل دارد، دراینجا تعدادی از مهمترین آیات مطرح شده در مجموعه های مختلف را با ذکر موضوع آیه آورده میشود:
۱-    ارزیابی شخصیت براساس روان شناسی:
در داستان حضرت سلیمان میخوانیم :
«وانی مرسله الیهم بهدیه فناظره بم یرجع المرسلون فلما جاء سلیمان قال اتمدونن بمال فما آتانی الله خیر مما آتاکم بل انتم بهدیتکم تفرحون»(۲)
«و در واقع من هدیه ای به سوی آنان میفرستم، پس بنگرم که فرستادگان با چیزی باز میگردند.»
و هنگامی که (فرستاده ملکه) نزد سلیمان آمد،(سلیمان) گفت: «آیا [مرا] با مال امداد میرسانید! پس آنچه خدا [به من] داده، بهتر است از آنچه به شما داده است؛ بلکه شما فقط به هدیه خود شادمان میشوید.»

۲-    شخصیت:
در سوره ی اسراء آیه ی ۸۴ میفرماید:
«قل کل یعمل علی شاکلته فربکم اعلم بمن هو هدی سبیلا»
بگو:«همه برطبق (روش وخلق وخوی) خویش عمل میکنند؛ و پروردگارتان داناتر است، به کسی که او ره یافته تر است.»
توضیح «شاکله» ازماده «شکل» به معنای «مهارکردن حیوان» است.(۳) به خود مهار «شکال»گفته میشود و از آنجا که روحیات و سجایا و عادت های هر انسانی او را به رویه ای خاص مقید میکند با آن «شاکله» گویند.(۴)

۳-    واکنش های روانی، افشاگر راز درون :
خداوند متعال در این باره میفرماید:
«واذا ما انزلت سوره نظر بعضهم الی بعض هل یراکم من احد ثم انصرفوا صرف الله فلوبهم بانهم قوم لا یفقهون »(۵)
«وهنگامی که سوره ای فرو فرستاده شود، برخی آن (منافق) آن برخی (دیگر) نگاه میکنند( در حالی که میگویند: ) آیا هیچ کس شما را می بیند! سپس منصرف میشوند(وبیرون میروند)؛ خدادلهایشان را (از رحمت) منصرف ساخته ؛ بخاطر آنکه آنان گروهی هستندکه فهم عمیق نمیکنند.»

۴-    تقسیم شخصیت براساس عقیده:
در قران کریم با توجه به اهمیت این موضوع ، شخصیت به سه دسته «مومن» ،«کافر» و «منافق» تقسیم شده است.
۵-    روانشناسی رنگ ها:
«قالوا ادع لنا ربک یبین لنا ما لونها قال انه یقول انها بقره صفراء فاقع لونها تسر الناظرین»(۶)
گفتند:«برای ما از پروردگارت بخواه تا برای ما روشن بیان کند که رنگ آن (گاو) چگونه است!( موسی ) گفت که اومیگوید:«در حقیقت آن گاوی زرد است که رنگش یکدست است، که بینندگان را شاد سازد.»
بابررسی های انجام گرفته «رنگ زرد» باعث آرامش وسرور باطنی انسان میشود لذا معمولا در خوابگاه های روان درمانی ، از رنگ زرد برای لباس های بیماران استفاده میشود.(۷)
۶-    روانشناسی رشد:
۱-۶  رشدکودک ومراحل آن(۸):
«والله اخرجکم من بطون امهاتکم لاتعلمون شیئا وجعل لکم السمع والابصار والافئذه لعلکم تشکرون»(۹)
«خداوند شمارا از رحم مادرانتان بیرون آورد درحالی که هیچ نمیدانستید، وبه شما گوش وچشم وقلب عطا فرمود تا اینکه شکر به جا آورید.»
۲-۶ رشد زبان:
«خلق الانسان علمه البیان»(۱۰)
«انسان را خلق کرد، به اوگفتار را تعلیم داد.»
۳-۶ عوامل موثردر رشد زبان:
در رشد زبان یک سلسله عوامل مادی(رسش بدنی، هوش ، محیط خانواده و….) (۱۱) که قابل اثبات در آزمایشگاه ها میباشد و عوامل غیرمادی (اراده خداوند وسخن گفتن در گهواره ) دخالت دارد.
۴-۶ خانواده:
خانواده از عوامل موثر در رشد انسان است. قران کریم با تاکید برایجاد خانواده ای سالم وآرام ، بر این نکته تاکید کرده است ومیفرماید:(۱۴)
«ومن ایاته خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها وجعل بینکم موده ورحمه ان فی ذلک لایات لقوم یتفکرون»(۱۵)
«و از نشانه های او این است که همسرانی از (جنس) خودتان برای شما آفرید، تا بدان ها آرامش یابید، ودربین شما دوستی و رحمت قرار داد؛ قطعا در آن [ها] نشانه هایی است برای گروهی که تفکر میکنند.»
۵-۶ رشدشخصیت:
تاکید قران بر این نکته که محرومیت جنسی لزوما موجب آسیب نیست. این نظریه برخلاف نظریه ی فروید» است ولی با نظر «مزلو» قابل تفسیر است.(۱۶)
«ولیستعفف الذین لایجدون نکاحا حتی یغنیهم الله من فضله »(۱۷)
«وکسانی که (وسایل) ازدواج نمی یابند،باید خویشتنداری کنند تا خدا از بخشش خود آنان را توانگر سازد.»
۶-۶ کفایت اجتماعی:
کفایت اجتماعی عبارت است از: «قابلیتی که کودک میتواند به وسیله ی آن از منابع محیطی بهره جوید ونتیجه ی رشدی خوبی به دست آورد.»(۱۸)
از قران کریم نیز ویژگی نیاز به پیشرفت را در آدمی میتوان استنباط کرد:
«یا ایها الانسان انک کادح الی ربک کدحا فملاقیه»(۱۹)
ای انسان! در حقیقت توبه سوی پروردگارت کاملا تلاش میکنی(ورنج میکشی) و او را ملاقات میکنی.

منابع

۱-      این عدد با توجه به شمارش آیات ارائه شده در کتاب “قران و روانشناسی” نوشته دکتر “محمد عثمان نجاتی” میباشد
۲-      نمل /۳۵ و۳۶
۳-      مصباح المنیر، قیومی ،ص ۳۲۱٫ نشر دارالهجره،۱۴۰۵
۴- تفسیر نمونه .ج ۱۲ ،ص۲۴۷
۵-  توبه/۱۲۷
۶-  بقره/۶۹
۷- روانشناسی رنگها،ص ۸۷
۸-  نحل/ ۸۷
۹ –  الرحمن/۳ و۴
۱۰ – المیزان ج۱۹، ص۷۱۷
۱۱- آل عمران/۴۶
۱۲- مریم/۲۹
۱۳- لقمان/۱۷-۱۲ ونسا /۳۵-۳۴
۱۴- روم /۲۱
۱۵- نور/۳۳
۱۶- انشقاق /۶
۱۷- روانشناسی رشد(۲) بانگرش به منابع اسلامی، جمعی از نویسندگان،ج ۲ ص۹۷۸
۱۸- روانشناسی رشد(۲) بانگرش به منابع اسلامی، ص ۹۶۵
۱۹-روانشناسی رشد(۲)بانگرش به منابع اسلامی، جمعی از نویسندگان،ج ۲ ص۶۳۶، دفتر همکاری حوزه ودانشگاه