خواص ميوه ها و سبزيها در طب امام صادق عليه السلام

علم تأكيد مى كند كه ميوه ها و سبزيها تأثير خاصى در بسيارى از بيماريها دارند، از اينرو پزشكان خوردن آن را بخصوص براى بيماران ريوى و مبتلايان به نقرس و مانند آنها توصيه مى كنند.
شك نيست كه تأثير ميوه ها در جسم بشر مانند ساير غذاهاست؛ يعنى تأثير آن تابع تركيب شيميايى به نسبت ترشى يا شيرينى و داشتن ازت در آن است و لذا بعضى از آنها هضم كننده و بعضى مُليّن و بعضى ادرار آور و بعضى مقوى است و تأثيرات و خواص فراوانى دارند.
بايد دانست كه بهترين چيزى كه از نظر بهداشت لازم است و پزشكان بيماران خود را همواره به آن توصيه مى كنند، شستن ميوه و پاك كردن آن از گرد و خاك و آلودگى هاى ديگر است. پس اگر انسان ميوه را بدون شستن بخورد، در حالى وارد بدن مى شود كه حامل ميكروب است و ميكروب در معده جايگيرى مى كند و در اين هنگام چيزى كه از آن فرار مى كرد عارض او مى شود و ميكروب در بدن اثر مى گذارد. براى همين است كه پزشكان همواره بيماران خود را توصيه مى كنند كه پيش از خوردن ميوه آن را بشويند و از خوردن ميوه نشسته پرهيز كنند.
امام صادق (عليه السلام) پيش از آنكه طب اين موضوع را دريابد و پزشكان به آن توجه كنند، آن را مورد تأكيد قرار داده است. او مى فرمايد: «هر ميوه اى سمّى دارد، آن را با آب بشوييد و در آب فرو ببريد»(1).
مى گوييم كه منظور امام از سمّ، همان ميكروبهايى است كه در آن وجود دارد و آنها را به سمّ تشبيه كرده چون مضر است .
اكنون بعضى از ميوه ها و سبزيها را براى نمونه ذكر مى كنيم چون ذكر همه آنها در اين مختصر نمى گنجد:

خواص برخی میوه ها

1- انگور

امام صادق (عليه السلام) فرمود: «انگور عصب را محكم مى كند و ناراحتى را از بين مى برد و نفس را پاك مى كند»(2).
پزشكان گفته اند: انگور سه كار را با هم انجام مى دهد: مسهل معده و پاك كنده خون و غذا براى بدن است و آب آن باعث تجديد قوا مى شود و گردش خون را تنظيم مى كند و براى گازهاى معده مفيد است و نيز كبد و كليه را مداوا مى كند و تب را مى برد و براى سوء هاضمه و نقرس و بيماريهاى قلب و صفرا و باد و بواسير سودمند است و از پيشروى سل و سرطان جلوگيرى مى كند.
دانشمندان دارو شناس مى گويند: انگور ترشحات معده را زياد مى كند و به طحال و ستون فقرات مفيد است و در آن اندكى گاز ارسنيك وجود دارد كه باعث زيبايى رنگ صورت مى شود و لذا براى بيماران سفليس و سل و سرطان فايده دارد. همچنين انگور داراى ويتامينهاى اى - ب - ث مى باشد.
مى گوييم : در سخنان امام با اينكه مختصر است، تأمل كنيد و ببينيد كه چگونه به بيشتر اين فوايد و منافع اشاره فرموده است .

2- سيب

امام (عليه السلام) فرمود: «سيب بخوريد كه حرارت را برطرف مى كند و درون را خنك مى كند و تب را مى برد»(3).
و فرمود: «اگر مردم مى دانستند كه سيب چه خواصى دارد، بيماران خود را جز با آن مداوا نمى كردند و آن سريع ترين اثر را در قلب دارد و آن را شاد مى كند»(4).
و فرمود: «به تب دارانتان سيب بدهيد كه چيزى نافع تر از آن نيست».
اين چيزى است كه امام در كلمات كوتاه و جامع خود بيان كرده و پزشكان گفته اند سيب نشاط آور و تقويت كننده قلب و دماغ و كبد است و هم خوردن و هم بوئيدن آن مفيد است و نيز سيب براى خفقان و تنگى نفس ‍ فايده دارد و ضعف دهانه معده را اصلاح مى كند و اشتهاآور است و سيب پخته براى سرفه خوب است و بيماريهاى پوستى و بيخوابى را تخفيف مى دهد. مى گوييم: هر صد گرم آن 65 واحد ويتامين آ و 15 واحد ويتامين ب و 30 واحد ويتامين ث دارد.

3- انار

امام صادق (عليه السلام) فرمود: «كودكانتان را انار بخورانيد كه سبب سرعت رشد و جوانى آنها مى شود».(5)
و فرمود: «انار را با پيه آن بخوريد كه آن معده را دباغى مى كند و بر ذهن مى افزايد»(6).
پزشكان گفته اند: انار خون را تصفيه مى كند و خلط آور است و براى كسانى كه مزاج گرم دارند خوب است و تنگى ها را مى گشايد و مليّن شكم (نرم کننده) و مقوى كبد و مفيد براى يرقان طحال و خفقان قلب و سرفه حاد است . صدا را صاف مى كند و در صورت ايجاد نشاط مى كند و بدن را سيراب مى سازد و به كرمهاى روده مؤ ثر است .
مى گوييم: در سخن امام تأمل كن كه فرمود: انار سبب سرعت در جوانى مى شود خواهى ديد كه همه اين خواصى كه پزشكان گفته اند در اين جمله بيان شده است زيرا كودكان به رشد كامل نمى رسند مگر اينكه خونشان صاف شود و خلط بيرون آيد و كبد قوى شود و صورت نشاط پيدا كند و بدن سيراب شود.
همچنين در سخن امام كه فرمود: انار معده را دباغى مى كند، تأمل كن خواهى ديد كه معده وقتى دباغى شود يعنى رطوبت زايد آن كه باعث سستى اعصاب معده مى شود، خشك گردد، غذا را بهتر هضم مى كند و چون غذا خوب هضم شود، خون پاكيزه توليد مى كند و چون غذا خوب هضم شود، خون پاكيزه توليد مى كند و چون خون پاكيزه شود، تغذيه بهتر مى شود و بدن قوى تر مى گردد و در بدن نيرويى توليد مى شود كه در مقابل بيماريها مقاومت مى كند. راستى كه سخن امام چه سخن جامعى است و مردم آن زمان آن را نمى فهميدند بلكه علم امروز آگاهانه يا ناآگاهانه آن را درك مى كند.

4- بِه

امام صادق (عليه السلام) فرمود: «به، صورت را زيبا و قلب را تقويت مى كند»(7).
و نيز فرمود: «هر كس به را ناشتا بخورد، نطفه او سالم و فرزند او زيبا مى شود»(8).
و نيز فرمود: «خوردن به باعث قوت قلب و ذكاوت باطن مى شود»(9).
اين چنين امام صادق به را توصيف مى كند و سخنان پزشكان درباره به كه پس از تحقيق علمى و عملى گفته اند، از اينها فراتر نمى رود.
پزشكان گفته اند: به، چهره را زيبا مى كند و مقوى و مفرح قلب و دماغ و معده و براى روح حيوانى و نفسانى نشاط آور است و بسيارى از اعضاء بدن و مثانه را در كارشان كمك مى كند و لذا ادرارآور و مليّن معده است و درد آن را تسكين مى دهد.
مى گوييم: هر درصد گرم به داراى 10 واحد ويتامين آ و 8 واحد ويتامين ب 1 و 21 واحد ويتامين ث مى باشد و مقدار زيادى املاح معدنى مانند آهن و منگنز و كمى كلر دارد.

5- انجير

امام صادق (عليه السلام) فرمود: «انجير بخارات را از بين مى برد و استخوان را محكم مى كند و مو را تقويت مى كند و بيمارى را از بين مى برد و احتياجى به دوا ندارد»(10).
امام در اينجا بيشتر خواص انجير را به مقدار درك سائل بيان كرده است .
پزشكان گفته اند: انجير ميوه اى است كه داراى عناصر مغزى و قندى است به بدن فايده فراوانى دارد. اين ميوه هضم غذا را بهتر مى كند و كار معده را تنظيم و صورت را زيبا و عضلات را فعال مى كند و اگر شب خورده شود حركتهاى امعاء را منظم و در جسم ايجاد صحت و نشاط مى كند و خلاصه اينكه انجير هم لذت و هم غذا و هم صحت است و گفته شده كه انجير در معالجه كبد و فاسد شدن خون مؤ ثر است و براى سل و سرطان نيز اثر دارد.
مى گوييم: انجير داراى ويتامينهاى آ - ب - ث مى باشد همچنين مواد چربى و قندى و آهن و كلسيم دارد.

6- خرما

امام صادق (عليه السلام) در حالى كه طبقى از خرما جلويش بود فرمود: «اين چيست؟ گفتند: اين خرما از نوع بِرنى است. فرمود: در آن شفاست» (11).
مى فرمود: «خرما درمان سم است و در آن بيمارى و ضررى وجود ندارد و هر كس موقع خواب هفت عدد خراما بخورد كرمهاى شكمش كشته مى شوند»(12).
امام مى خواست با گفتن اينكه خرما شفا دارد و بيمارى ندارد، مردم را به خوردن خرما تشويق كند و درصدد بيان تفصيلى منافع و خواص آن نبود به خاطر كثرت منافع آن و اينكه هيچ كس از آن بى نياز نيست ولى علم امروز خواص آن را پس از بررسيهاى بسيار، به دست آورده است .
پزشكان مى گويند: در خرما فوايد بسيارى وجود دارد. خرما بدن را گرم مى كند و خون غليظ پاكيزه اى به وجود مى آورد و اگر با شير خورده شود قوه باه (نیروی جنسی) را تقويت مى كند و جوشيده آن در التهاب و سرفه هاى خشك و التهابهاى ريه و تحريكها مجارى ادرار مفيد است و خرماى خشك در خونريزى و اسهال و اصلاح لثه منفعت دارد و گفته شده كه براى سرطان نيز نافع است چون داراى ماده منيزيم مى باشد كه در سرطان اثر دارد. همچنين پژوهشگران تأكيد دارند كه در سرزمينهايى كه خرما زياد است، سرطان كم است و بزودى در آينده خواص ديگر خرما نيز كشف خواهد شد تا اين سخن امام روشن شود كه در خرما شفاست و بيمارى ندارد.
مى گوييم : در خرما ويتامينهاى ب و ث وجود دارد و محتوى قند و سلولز و مواد آلبومين و املاح معدنى و منيزيوم مى باشد.

فواید برخی سبزیها

7- كاهو

امام صادق (عليه السلام) فرمود: «بر شما باد كاهو كه خون را صاف مى كند»(13).
پزشكان گفته اند: كاهو انواع ويتامينها را دارد و در آن بسيارى از املاح معدنى وجود دارد، مشروط بر اينكه آن قسمتى كه بيشتر آفتاب ديده بخوردند.
«نيومان» دانشمند شيمى دان مى گويد: كاهو از نظر داشتن آهن بسيار غنى است و گلبولهاى قرمز خون را زياد مى كند و لذا صورت و لبها را سرخ مى كند و اعصاب را آرامش مى بخشد و خواب آور است و چشم را شفاف مى كند و به رنگ مو مى افزايد.
مى گوييم: همه اينها از اثرات تصفيه خون است. پس در اين سخن امام تأمل كن؛ و نيز گفته اند كه كاهو داراى ويتامينهاى اى - ب - ث مى باشد و در آن يد و كلسيم و مواد قندى و چربى نيز وجود دارد و اگر خوب جويده شود به هضم غذا كمك مى كند.

8- كاسنى

امام صادق (عليه السلام ) فرمود: «چه سبزى خوبى است كاسنى» (14).
و فرمود: «بر تو باد كاسنى كه نطفه را زياد و فرزند را زيبا مى كند»(15).
و فرمود: «هر كس شب كند در حالى كه در شكم او هفت برگ كاسنى است، آن شب را از قولنج در امان خواهد بود»(16).
پزشكان گفته اند: كاسنى براى ضعف اعصاب و ضعف بينايى و فاسد شدن خون مفيد است و بدن را پس از ضعف و لاغرى تقويت مى كند و قلب و كبد و كليه را فعال مى سازد و رحم زنان را تميز مى كند و تب را برطرف مى سازد.
مى گوييم : خدايا سخن امام چقدر رسا و جامع است و همه اين خواص را كه پس از اين مدت طولانى گفته اند شامل مى شود. در باره اين سخن امام كه فرمود: «نطفه را زياد و فرزند را زيبا مى كند» تأمل كن كه در آن دو خاصيت براى كاسنى ذكر شده و اين دو خاصيت حاصل نمى شود مگر پس از تعديل رحم و پاكى آن و پس از تقويت قلب و اعصاب و پس از آنكه بدن قوت بگيرد؛ گويا كه امام همه اين منافع را با گفتن آن جمله در نظر داشته است .
در اينجا به اين مقدار اندك از گفته هاى امام صادق (عليه السلام) در باره خواص و منافع ميوه ها و سبزيها اكتفا مى كنيم. اين نمونه ها نشانگر سرشارى علم او و گستردگى شناخت او از علم طب است .

________________________
پی نوشت:
1- طب الائمه و كشف الاخطار
2- كشف الاخطار
3- وسائل الشيعه، ج 3 ص 40
4- كشف الاخطار
5- وسائل الشيعه
6- كافى
7- وسائل الشيعه، 301
8- همان
9- همان
10- كافى
11- كافى
12- همان
13- كافى
14- بحار، ج 14
15- همان
16- همان

منبع: 
طب النبى و طب الصادق
نویسنده: ابوالعباس مستغفرى و محمد خليلى