وجدان های خفه شده!

امام سجاد(علیه السلام) پس از جریانات کربلا به عنوان اسیر به شام برده شدند. در یک روز جمعه که یزید در مسجد اموری بود، حضرت را به مسجد بردند تا به عنوان یک اسیر در مقابل مردم ایشان را خوار و خفیف نمایند. امام (علیه السلام) در آن مجلس خطبه فصیحی را ابراز فرمودند که به خطبه ای تاریخی مبدّل گردید و توانست پایه های حکومت اموی را سست و لرزان نماید. بخشی از این خطبه به ویژگی های اهل بیت (علیه السلام) می پردازد که خداوند به واسطه برخی خصلت ها ایشان را به سایرین برتری دارد. شناخت این ویژگی ها سبب می شود اهل بیت و اسوه های حیات را بهتر و بیشتر بشناسیم. از این رو، اکنون در این نوشتار به توصیفی تحلیلی از این بخش از خطبه حضرت(علیه السلام) می پردازیم..

فضایل هفت گانه

امام زین العابدین (علیه السلام) برای معرفی خویش به مردم بی خبر شامی به توصیف ویژگی های خویش می پروراند و خود را صاحب 6 عطیه الهی و 7 فضیلت می دانند که سبب برتری ایشان بر سایر مردم گردیده است. آن فضایل هفت گانه که بواسطه آنها خداوند اهل بیت را بر سایر مردم برتری داد عبارتند از اینکه پیامبر برگزیده حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) از ایشان است و صدیق و نخستین ایمان آورنده به او امیرالمؤمنان علی (علیه السلام) از ایشان است. جعفر طیّار از ایشان است و شیر خدا حمزه از ایشان است. دو سبط پیامبر امام حسن و امام حسین(علیه السلام) نیز از ایشان است. امام(علیه السلام) بواسطه این فضایل هفت گانه خود و خاندانشان را به مردم معرفی می نمایند تا غاصبان امر و حکومت الهی را رسوا نمایند. چراکه با چنین ویژگی هایی عمل یزید در غصب خلافت و ظلم به اهل بیت واضح و آشکار می گردد.

6 عطیه الهی

امام سجاد(علیه السلام) همچنین به 6 موهبت و عطیه الهی اشاره می فرمایند که مخصوص ایشان است. شناخت این عطایای الهی به طور ویژه و خاص به اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) از آن رو اهمیت دارد که سبب می شود به سرچشمه بودن ایشان در خوبی ها و فضایل ایمان یابیم و به یاری خداوند در این مسیر استوارتر قدم برداریم.

صاحبان واقعی فضایل

امام سجاد(علیه السلام) این عطایای شش گانه را چنین برمی شمارند: خداوند به ما علم، حلم، جوانمردی(بخشش)، فصاحت، شجاعت و دوستی در دل مؤمنان را عطا فرمود. براساس بیان صریح امام(علیه السلام) در اعطای این ویژگی ها به ایشان و مخصوص گردانیدن ایشان به این خصایل و صفات چنین می شود که علم حقیقی، حلم و بردباری واقعی، بخشش بی منت و فصاحت و حقیقت شجاعت در نزد ایشان است و سایرین اگر هم بهره ای از این امور دارند، به واسطه ایشان است. زیرا براساس یک قاعده عقلی تنها دارنده چیزی می تواند آن را به دیگران نیز بدهد و اگر کسی خود فاقد شیء باشد نمی تواند دیگران را نیز بهره مند از آن گرداند.

اهل بیت نیز بنا بر صریح کلام معصوم (علیه السلام) صاحبان واقعی این فضایل هستند و دیگران جز نصیب و بهره از ایشان و به واسطه ایشان، بهره ای از این فضایل نخواهند داشت. به بیان ساده تر، اگر علمی دادی، اگر شجاعتی در خود احساس می کنی، اگر بردباری و اگر ... خلاصه هریک از این ویژگی ها را که دارا می باشی شک نکن که نَمی از دریای بیکران فضایل اهل بیت به تو رسیده است وگرنه هرگز نمی توانستی این چنین صفاتی را کسب نمایی!

دشمنان بی فضیلت

نقطه مقابل این حقیقت نیز آن است که دشمنان اهل بیت از هیچ یک از آن فضایل بهره ای ندارند. زیرا خود را از منبع و سرچشمه خوبی ها جدا نموده اند. پس علم و حلم و شجاعت و جوانمردی و سایر خصوصیات نیک از دشمنان اهل بیت دور شده و ایشان در برهوتی از بی فضیلتی ها گرفتارند!

یک سؤال، یک جواب

حال ممکن است این سؤال به ذهن بیاید که چطور ممکن است هر یک از این فضایل ششگانه تنها در اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و به واسطه ایشان در دوستان و شیعیان ایشان یافت شود و حال آن که بسیاری از افراد را می توان یافت که برخی از این صفات را دارا می باشند ولی جزء شیعیان اهل بیت نیستند و حتی در مواردی از گروه دین داران نیز به شمار نمی روند. مثلاً در کشورهای غربی می توان بسیاری از افراد را یافت که اهل علم و حلم و شجاعت و... هستند اما حتی از هیچ دینی پیروی نمی نمایند!

در پاسخ باید گفت براساس کلام امام سجاد(علیه السلام) در این خطبه حقیقت همه این فضایل از جانب خداوند به ایشان اعطا شده است و سایرین در اثر اتصال با ایشان بهره مند از خوبی ها می شوند. افرادی نیز که در ظاهر پیرو هیچ دین و آئینی نمی باشند امّا آراسته به برخی از صفات و فضایل نیک اخلاقی هستند. کسانی اند که با نیالودن فطرت پاک خویش همچنان آن را آماده دریافت انوار نورانی الهی به واسطه الطاف اهل بیت(علیهم السلام) که واسطه های فیض خداوندند، نگه داشته اند. از این رو حتی آنها نیز ناخواسته و ندانسته در اثر اتصال به اهل بیت (علیهم السلام) کسب فضایل می کنند و این حقیقتی است وجودی که شیعه براساس معارف خویش و آموزه های اهل بیت (علیهم السلام) در خود دارد.

معاندان و برخی فضایل نیک

ممکن است این سؤال نیز مطرح شود که غیر از افراد نیک سرشت می توان برخی از افراد را نیز یافت که در ظاهر حتی به انکار حقایق نیز می پردازند و معاندانه به مخالفت با اهل بیت می پردازند امّا برخی از فضایل نیک اخلاقی را در ایشان می توان یافت. چگونه ممکن است فطرت های ایشان را نیز با وجود مخالفت با اهل بیت(علیهم السلام) همچنان پاک و نورانی دانست؟!

در پاسخ باید گفت وجدان حقیقتی است که در وجود همه انسان ها حاکمیت می کند. در برخی از انسان ها با انجام امور مخالف فطرت و سرشت پاک، وجدان شخص را نهیب می زند و او را در مقابل اعمال ناشایست هشدار می دهد. در این گونه موارد اگر آینه فطرت به قدری غبارآلود شده باشد که نتواند با نهیب وجدان خود را پاک نماید، شخص می کوشد به نحوی ندای وجدان درون خود را خفه کند! خفقان وجدان و به بیانی فریب وجدان با انجام برخی اعمال نیک انجام می شود. درواقع چنین افرادی می کوشند با انجام برخی از اعمال نیک که عقلاً آن ها را نیک می دانند ندای وجدان را در امور خلاف خاموش نمایند! پس تعجب نکنید اگر برخی افراد بی دین و معاند را دیدید که با وجود همه مخالفت هایشان با اهل بیت و حتی خدا، در ظاهر آراسته به برخی فضایل اخلاقی هستند مثلاً اهل بخشش و دستگیری از فقرایند. زیرا در درواقع این افراد می کوشند ندای وجدان خود را در اعمال خلافشان، با برخی از کارهای خوب خاموش نمایند. و البته باید دانست که این ندای وجدان در آنها نیز همان رشته فیض خداوند است که بواسطه اهل بیت او تلاش می کند شخص را از هلاکت نجات دهد. بنابراین در این دسته از افراد نیز اگر کسب فضیلتی هست به واسطه فیض خداوندی و اراده اهل بیت پیامبر اوست!

ما هرچه داریم از اهل بیت داریم

براساس آنچه از خطبه امام سجاد (علیه السلام) بدست آمد فضایل و عطایای الهی به اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) اختصاص یافته است و سایر انسان ها چه دین دار و چه بی دین، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، چه شیعه و چه غیرشیعه، همگی بواسطه ارتباط و اتصال به ایشان به برخی از فضایل آراسته می شوند. حال ممکن است خود نیز متوجه این موضوع باشند و به طور ارادی خود را نیز هرچه بیشتر به این سرچشمه های پاک متصل نمایند و ارتقاء معنوی و کمالی یابند و ممکن است ندانسته و حتی ناخواسته به زینت های اخلاقی آراسته شوند که البته در این صورت این فضایل نمی تواند سبب ارتقاء و رشد معنوی و کمالی آنها گردد. زیرا خود رشته اتصال را گره نزده اند و حتی در صدد پاره کردن و گسستن رشته ارتباطند.

این بحث از مباحث عمیق فلسفی و عرفانی در آموزه های تشیع است که کوشیدیم در این نوشتار به زبان ساده و گذرا برخی از زوایای آن را روشن نماییم. امید است توانسته باشیم فتح باب معرفتی به اقیانوس بیکران خوبی های اهل بیت(علیهم السلام) نموده باشیم.

فهرست منابع و مآخذ

1- قواعد عقلی- دکتر ابراهیم دینانی

2- سخنرانی حجت الاسلام پناهیان در شب اول محرم 89

3- امام زمان (عج) عصاره خلقت- آیت الله جوادی آملی

4- تفسیر المیزان- علامه طباطبایی (ره)

5- امامت- شهید مطهری

6- پانزده گفتار- شهید مطهری

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: